Huwebes, Disyembre 31, 2020

Karatula sa pinto

Karatula sa pinto

tinitiyak kong naka-lock ang dalawang seradura
subalit napapansin ko'y talagang kakaiba
bakit bukas na ang nasa taas na seradura
gayong kagabi nga'y ini-lock ko itong talaga

ayokong mag-isip ng anuman, subalit dapat
na sa ating pagtulog ay tiyaking nag-iingat
pag madaling araw nga'y maiingay pa sa labas
baka seradura'y pinagtitripan ng pangahas

kaya nagsulat ako ng karatula sa pinto
pinaskil ko sa loob upang kasama'y matanto
mag-ingat, pag lalabas na'y idoble-lock ang pinto
gayon ang gawin pag matulog nang lango o hapo

maging mapangmatyag sa pagbantay ng opis-bahay
mahirap nang masalisihan, baka pa mapatay
dapat laging maging alisto, ingatan ang buhay
upang walang nagmamahal na agad malulumbay

- gregoriovbituinjr.
12.31.2020, 8:49 am

Miyerkules, Disyembre 30, 2020

Wala bang sagutin ang negosyante ng paputok?

Wala bang sagutin ang negosyante ng paputok?

kayraming pangamba sa pagdatal ng Bagong Taon
pagkat marami nang nawalan ng daliri noon
dahil sa paputok, naputukan ang mga iyon
may ligaw na bala ring buhay ng bata'y binaon

Enero a-Uno, kayraming kalat sa kalsada
dagdag polusyon na sa hangin, uusok-usok pa
ligalig din sa alagang hayop ay makikita
baka magdulot pa ng sunog, paputok ang mitsa

pinagamot na ba ng nagbebenta ng paputok
ang mga naputukan, wala pa akong naarok
wala silang pakialam basta sa tubo'y hayok
kawawa ang mga naputulan, panay ang mukmok

wala pang napuputukang kanilang pinagamot
mga pampaospital nito'y di nila sinagot
gayong produktong paputok nila ang dito'y sangkot
tapos wala silang sagutin? sila'y mga salot!

gawaan ng paputok ay ipasara't mapigil
hayok sa tubo ang kapitalistang mapaniil
Bagong Taon ay pinagkakitaan nilang taksil
ngingisi lang silang buhay ng iba'y dinidiskaril

- gregoriovbituinjr.

* Litratong kuha ng makatang galâ habang naglalakad kung saan-saan

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 16-31, 2020, pahina 20.

Martes, Disyembre 29, 2020

Tanagà talaga

TANAGA TALAGA

1
ah, tanagà talaga
ang nagawa tuwina
ang nalilikha’y saya
pag diwa’y gumagana

2
minsan, iyang pagkatha
ay nakakatulala
minsan tumitingala
sa ulap tumutudla

3
ang mutya'y kausapin
ang diwata'y sambahin
silang inspirasyon din
sa katha't adhikain

4
nobelang mapagmulat
ang nais kong masulat
lumuluksong pulikat
sa binti'y nababakat

5
di tayo nag-iisa
sa oras ng pandemya
tatayo tayong isa
nang alwan ay madama

6
huwag mong tinutuya
ang aking mga tula
ito'y para sa dukha
at kapwa manggagawa

- gregoriovbituinjr.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 16-31, pahina 20.

Lunes, Disyembre 28, 2020

Halina't mag-ekobrik

HALINA'T MAG-EKOBRIK

halina't mag-ekobrik
huwag patumpik-tumpik
tipunin at isiksik
sa mga boteng plastik
iyang basurang plastik
patigasing parang brick

gagawin nating silya
o kaya'y mga mesa
o baka istruktura
sa hardin o sa plasa
palamuti sa pista
ang plastik na basura

halina't mag-ekobrik
at gupitin ang plastik
saka mo isisiksik
doon sa boteng plastik
patigasing parang brick
iyan na ang ecobrick

- gregoriovbituinjr.

Huwebes, Disyembre 24, 2020

Ang sabi ng paham

ANG SABI NG PAHAM

Ika ng isang paham, tayo'y dapat makialam
sa mga isyung panlipunan, tayo'y makiramdam
walang sinumang nabubuhay sa sarili lamang
kundi magtulungan tayong may samutsaring agam

hindi umiinom ng sariling tubig ang sapa
hindi kumakain ang puno ng sariling bunga
hindi aarawan ng araw ang sarili niya
hindi susuntukin ng tao ang sariling panga

mga sinabi ng paham ay ating unawain
maging masaya't ang sarili'y huwag mong dayain
isang lipunang makatao’y ating pangarapin
ang lipunan, bayan, masa, kapwa'y organisahin

ipagtanggol ang masa laban sa kapitalismo,
laban sa mapang-api, mapagsamantala’t tuso
ang binilin ng paham ay tunay na prinsipyado
kaya mabuhay tayong nakikipagkapwatao

- gregoriovbituinjr.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 16-31, pahina 20.

Lunes, Disyembre 21, 2020

Tatak na apakan habang nakapila

Tatak na apakan habang nakapila

tiyakin mong maapakan ang tatak sa bangketa
isang metrong distansya'y tiyakin pag nakapila
lalo't bumibili ka sa palengke, groseriya, 
sa mall, hardware, canteen, o maging gamot sa botika

tiyakin nating nagagawa ang social distancing
habang naka-face mask at face shield na dapat suutin
dahil may COVID na hangaring maiwasan natin
upang hindi raw magkahawaan sa COVID 19

panahong ayaw natin, pandemyang nakakapagod
walang trabaho, ang dama'y gutom, wala nang sahod
sitwasyong walang magawa kundi tayo'y sumunod
nakakairitang kalagayan, tayo'y hilahod

sa ngayon, sumunod ang tangi nating magagawa
pakikisama na rin sa mga pumilang madla
kalunos-lunos na sitwasyong di pa humuhupa
na ang dulot sa karamihan ay kaawa-awa

- gregoriovbituinjr.

Biyernes, Disyembre 18, 2020

Pagpupugay sa KPML

Pagpupugay sa KPML

Mabuhay ang K.P.M.L.! Mabuhay!
sa inyo'y taas-noong pagpupugay!
lalo't kayo'y mga kasanggang tunay
na sadyang patuloy na nagsisikhay
upang makamit ang lipunang pakay

lipunang makatao'y itatayo
upang mawala ang dusa't siphayo
na dulot ng kahayukan sa tubo
ng sistemang kalat saanmang dako
at sa dalita'y nakapanduduro

O, K.P.M.L., ituloy ang laban
tungo sa pagbabago ng lipunan
habang prinsipyong sosyalista'y tangan
mapagsamantalang uri'y labanan
nang lipunang makatao'y makamtan

- gregoriovbituinjr.

Huwebes, Disyembre 17, 2020

Kwento ng Dalawang Aso

"Friend is the key of love." 
~ ayon sa karatula sa isang trak

Kwento ng Dalawang Aso

mayroong dalawang itim na asong magkasama
magkaibigan lang ba o magkasintahan sila?
habang tila nakatitig sa nar'ong karatula
"Friend is the key of love" na patama ba sa kanila?

nakita ko lamang ang karatulang nadaanan
kinuha ang kamera't iyon ay nilitratuhan
ngunit biglang sumulpot ang mga aso kung saan
na animo'y may kwento silang nais ipaalam

naks naman! tanging nasabi sa kuha kong litrato
na pag tiningnan mo'y may mababanaag na kwento
ano nga bang pakialam ko sa dalawang aso
kung sila'y nagmamahalan na sa kanilang mundo

- gregoriovbituinjr.

* kuhang litrato ng makatang gala habang naglalakad-lakad kung saan-saan

Lunes, Disyembre 14, 2020

Samutsaring tanagà

SAMUTSARING TANAGA

1
Oo, tuloy ang laban!
Wala dapat iwanan!
Kahit sa kamatayan
Misyon, huwag pigilan

2
tutulog-tulog lamang
sa kanilang pansitan
kaya natutuyuan
pati ang lalaugan

3
mabuti nang iskwater
kaysa lider na Hitler
andami ng minarder
pati mga pagerper

4
pagtingala sa langit
naroong umaawit
ang anghel na kayrikit
na sa puso’y umakit

5
ang binibining mutya
ay totoong diwata
sa ganda’y natulala
puso’y di nakawala

6
ibagsak ang gahaman
baguhin ang lipunan
tungo sa kagalingan
at pag-unlad ng bayan

- gregoriovbituinjr.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 1-15, 2020, pahina 20.

Sabado, Disyembre 12, 2020

Sa alabok ng kawalan

ihatid mo man ako sa alabok ng kawalan
pagkat turing mo sa akin ay basurang dalatan
pasiya ko'y magpatuloy sa pakikipaglaban
kaysa maging tuod na sa langit nakatanghod lang

mabining rosas ay di ko hahayaang malanta
aalagaan ko't arawang didiligan siya
tulad ng tanim, kamatis, bawang, sibuyas, luya
alagaan ang punong namumunga, santol, mangga

anumang maisip kong kwento, ikukwento ko lang
anumang sumaging paksa ay itutula ko lang
saya, luha, may poot mang sa dibdib naglalatang
basta't sa dukha't kapwa mo'y hindi ka nanlalamang

pag napagod ka'y bumalik ka't huwag papipigil
malayang puntahan ang sinta't halik ay isiil
maging prinsipyado't labanan yaong mapaniil
sa kasama't kaibiga'y huwag kang magtataksil

walang katapat ang katapatan ko sa prinsipyo
ganito ko ilarawan ang niyakap kong mundo
nais kong maabutan pang ang obrero'y nanalo
sa alabok man ng kawala'y maihatid ako

- gregoriovbituinjr.

Miyerkules, Disyembre 9, 2020

Tanagà sa Botika

TANAGA SA BOTIKA

Kamimura Botika
gamot ay sadyang mura
tiyak bagong-bago pa
pag bumili'y dito na

sa pangalan pa lamang
nakakaakit tingnan
nakakatuwang bilhan
ng simpleng mamamayan

ito na'y nakaukit
sa diwa ng maysakit
lalo't namimilipit
na sa gastusin, gipit

gamot sa ubo, lagnat,
sipon, mura na't sapat
masasabi mong sukat
ay maraming salamat

- gregoriovbituinjr.

* kuha ang litrato sa Km. 5 ng La Trinidad, Benguet

* ang tanagà ay katutubong tulang may pitong pantig bawat taludtod

Martes, Disyembre 8, 2020

Paghandaan ang Climate Emergency

paghandaang mabuti
ang climate emergency
nang tayo'y di magsisi
doon sa bandang huli

karapatan ng madla
kagalingan ng kapwa
kaligtasan ng dukha
at mga manggagawa

ang klima'y nagbabago
sistema'y di mabago
tao'y natutuliro
pag bumaha't bumagyo

kung pagbabago ay change
at sukli sa dyip ay change
nais nati'y system change
at di iyang climate change

minsan di mapakali
kaya bago magsisi
paghandaang maigi
ang climate emergency

- gregoriovbituinjr.

* Kuhang litrato ng makatang gala sa Urban Poor Assembly noong Disyembre 7, 2020 sa Bantayog ng mga Bayani

Lunes, Disyembre 7, 2020

Respeto

RESPETO

social distancing sa pag-aabang ng masasakyan
sundin ang mga nilagay na bilog sa lansangan
doon kayo umapak, isang metro ang pagitan
habang suot ang face mask upang di magkahawaan

magaling ang nakaisip, sadyang disiplinado
para sa kalusugan at kagalingan ng tao
di ka man maniwala sa COVID, sumunod tayo
bukod sa pakikisama, sa kapwa'y pagrespeto

- gregoriovbituinjr.

Sabado, Disyembre 5, 2020

Paggawa ng ekobrik

PAGGAWA NG EKOBRIK
Munting sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Nitong Nobyembre 18, 2020, ay nagtungo ako sa tanggapan ng Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA) upang aking pirmahan ang ilang dokumento hinggil sa isang petisyon sa Korte Suprema nang ibinigay sa akin ni kasamang Jackie ang natipon nilang isang bag na walang lamang plastik ng mga kape. Aba’y alam pala niyang ako’y nageekobrik. Ibig sabihin, ginugupit ko ang mga malilinis na plastik, tulad ng mga ubos na kape upang ipasok sa boteng plastik at gawing ekobrik. Patitigasin iyon na parang brick na pawang laman lang ay mga plastik. Para saan ba ito? Ang mga natipong ekobrik ay pagdidikitin upang gawing istruktura, tulad ng upuan o kaya’y lamesa. Maraming salamat, Ate Jackie!

Nananalasa ang mga basurang plastik sa ating kapaligiran, pati na sa ating mga karagatan. Kaya may mga nag-inisyatibang ipasok ang mga plastik sa loob ng boteng plastik upang mapaliit ang basura. 

Nagsimula ito sa Mountain Province, nakita ng isang Canadian, at ginawang kampanya laban sa plastik. Ngayon ay marami nang nageekobrik sa iba’t ibang panig ng daigdig. Nabuo ang Global Ecobrick Alliance o GEA, kung saan isa ako sa nakatapos, at may sertipiko.

Sa paggawa nito, dapat malinis ang mga plastik at walang latak, halimbawa, ng kape. Dahil kung marumi, baka may mabuong bakterya na sa kalaunan ay sisira sa mga ekobrik na ginawang istruktura tulad ng silya o lamesa, na maaaring mapilayan ang sinumang uupo doon. 

Upang matuto pa, tingnan ang GoBriks.com sa internet.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 1-15, 2020, pahina 16.

Biyernes, Disyembre 4, 2020

Bukrebyu: Ang librong "Che: A Graphic Biography" ni Spain Rodriguez

BUKREBYU

ANG LIBRONG “CHE: A GRAPHIC BIOGRAPHY” NI SPAIN RODRIGUEZ
Munting sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Nakita ko lang sa aklatan ng Bukluran ng Manggagawag Pilipino (BMP) ang aklat na “Che: A Graphic Biography” ni Spain Rodriguez. Inilarawan niya ang talambuhay ni Che Guevara sa pamamagitan ng komiks, o ng mga larawan. Bagamat nakagawa na rin ako ng libro ni Che Guevara noon, iyon ay pulos mga salin ng mga sulatin ni Che.

Iba ito, talambuhay ni Che na isinakomiks. Nakasulat sa Ingles at magaganda ang pagguhit ng mga larawan, na nasa black-and white, hindi colored. Subalit nakakahalina dahil sa galing ng tagaguhit at awtor na si Spain, kaygandang pangalan.  

Si Che Guevara ang isa sa mga kasamahan ni Fidel Castro nang ipinanalo nila ang rebolusyon sa Cuba noong 1959. Kinikilala siyang “the most iconic revolutionary of the twentieth century”, ayon sa libro. Sabi pa, “It portrays his revolutionary struggle through the appropriate medium of the under-ground political comic – one of the most prominent countercultural art form of the 1960s.” Wow, bigat!

Kaya kahit nasa wikang Ingles ay binasa ko ang kasaysayang komiks na ito. Kung may pagkakataon, nais ko itong isalin sa wikang Filipino.

Inirerekomenda ko itong basahin ng mga estudyante at aktibista, at sinumang nagnanais ng kalayaan ng bayan mula sa kuko ng mapang-api at mapagsamantala.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 1-15, 2020, pahina 15.

Miyerkules, Disyembre 2, 2020

Apakang bilog habang nag-aabang ng sasakyan

Apakang bilog habang nag-aabang ng sasakyan

kinunan ko ng litrato ang bilog na apakan
na isang metro ang distansya habang nag-aabang
ng masasakyan sa pagtungo sa paroroonan

tandang sa panahon ng pandemya, tayo'y pumila
social distancing bilang respeto sa bawat isa
bakasakaling COVID-19 ay maiwasan pa

simpleng pagsunod at pagtalima sa patakaran
batas sa inhinyering na gabay sa mamamayan
na kung walang bilog, disiplina'y di mo malaman

may bilog upang sa pila'y di magkalabo-labo
bilog para sa kaayusan at pagkakasundo
habang disiplina raw ang kanilang binubuo

nag-aabang ng sasakyan, bilog na'y aapakan
madali namang makaunawa ng sambayanan
ulo nama'y di binibilog ng pamahalaan

- gregoriovbituinjr.

Linggo, Nobyembre 29, 2020

Pananalasa ni Ulysses, nagpalubog sa mga lalawigan ng Cagayan at Isabela

PANANALASA NI ULYSSES, NAGPALUBOG SA MGA LALAWIGAN NG CAGAYAN AT ISABELA
Saliksik at sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Nagmistulang dagat ang binahang mga lalawigan dahil sa pananalasa ng bagyong Ulysses. Nakakakilabot habang pinapanood sa telebisyon. Paano kung tayo ang nasa kanilang kalagayan? Gutom, antok, pagod, dusa, sakripisyo, agam, mga negatibong karanasang animo’y bangungot.

Ayon sa isang ulat, "Mula sa kanilang mga bubong, nanawagan ng tulong ang mga residente ng Cagayan Valley at Isabela matapos lumubog sa baha ang kanilang bahay - dahilan para idaan ng netizens sa social media ang panawagan na agarang pagsagip sa mga residente. Nasa state of calamity ngayon ang buong probinsiya ng Cagayan, kung saan 9 na ang kumpirmadong patay, apat dito ang natabunan ng landslide, dalawa ang nakuryente habang nagre-rescue, at tatlo naman ang nalunod."

"Ayon kay Cagayan Governor Manuel Mamba, umagos ang tubig-ulan sa mga probinsiya ng Quirino, Nueva Vizcaya, Kalinga, at Isabela sa kanilang probinsiya, dahilan para mag-overflow ang tubig sa Cagayan River at matapon ito sa ilang bayan. Nangyari ang pagbaha kahit walang storm signal na nakataas sa bansa matapos umalis ang bagyong Ulysses sa Philippine area of responsibility."

Sa isa pang balita, "Isinailalim naman sa state of calamity ang Isabela City, kung saan 3 ang namatay batay sa inisyal na tala ng mga awtoridad. Unang nabanggit din ng LGU na nasa 144,000 indibidwal ang naapektuhan ng baha."

At sa isa pang balita, "At sa dulo din umano ng ilog sa Magapit ay paliit o kumikipot ang ang bahagi ng river sa bahagi ng Alcala kaya naiimbudo ang tubig at naiipon doon. Ayon kay PAGASA administrator Vicente Malano, kahit alisin ang tubig na inilabas ng Magat dam, babaha at babaha pa rin ang Cagayan."

Malayo ako sa pinangyarihan subalit noong bata pa ako’y dinanas ko na ang sunod-sunod na pagbaha sa Maynila, kaya habang pinanonood ko ang mga balita’y talagang sindak at awa ang aking nararamdaman. Nais kong makatulong subalit paano? Sa mga evacuation center ay wala nang social distancing. Nangabaha ang mga kagamitan at lumubog ang mga kabahayan. Kahindik-hindik na karanasan bihirang dumating sa buhay ng tao, ang lumubog ang buo mong nayon sa baha. 

Kailangan ng mga nasalanta ang mga pagkaing luto na, dahil hindi sila makakapagluto at nalubog sa tubig kahit ang kanilang kalan. Kailangan din nila ng malinis na inuming tubig, idagdag pa ang gamot sakaling may magkasakit. Mga pampalit na damit, at huwag na nating iambag ang ating mga pinaglumaang damit na para lang sa mga pulubi, sira-sira, butas-butas. Maayos na damit sana.

Nais ding tumulong ng pamunuan ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) sa mga nasalanta, lalo na yaong mga nawalan ng tahanan, dahil ang karapatan sa paninirahan ang kanilang mandato. Subalit bagyo at hindi demolisyon ang dahilan ng pagkawala ng tahanan ng mga ito. Anuman ang maliit na makakayanan, ay gawin natin ang makakaya, ayon kay Ka Kokoy Gan, ang pambansang pangulo ng KPML. Tayo’y magtulungan sa panahong ito ng pandemya’t kalamidad.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 16-30, 2020, pahina 7-8.

Martes, Nobyembre 24, 2020

Tanagà sa unos

TANAGA SA UNOS

1
kinain ng bangungot
ang inaaring lungkot
pag tagbagyo’y bantulot
na sa puso’y kukurot

2
nanagasa ang unos
at kayraming inulos
na pulos mga kapos
at sa buhay hikahos

3
tayo ba’y beterano
ng mga baha’t bagyo
at resilient daw tayo’t
pinupuring totoo

4
pag bagyo’y nanalasa
maghanda na ang masa
kalamidad pagdaka
ay talagang disgrasya

5
pag bagyo’y rumagasa
aba tayo’y maghanda
lalo na’t ang pagbaha
ay talagang malala

6
gawin natin ang dapat
upang masa’y mamulat
upang hindi masilat
ng bagyong bumabanat

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 16-30, 2020, pahina 20.

Huwag magsindi ng yosi sa kalan

aba'y huwag magsindi ng sigarilyo sa kalan
ito po sa inyo'y munting paalala lang naman
lalo pa't walang niluluto sa kasalukuyan
ang gamitin mo'y lighter o kaya'y posporo na lang

aba'y kaya ngang bumili ng isang kahang yosi
bakit di naman bumili ng sariling panindi
kaymahal ba ng lighter kaysa yosi mong binili
o di na maisip dahil sa yosi nawiwili

baka sabihin mong nauubos lang ay konting gas 
ngunit kung ito'y minu-minuto o oras-oras
paunti-unti, ang gas ay pabawas ng pabawas
maya-maya, wala nang gas pag nagluto ng bigas

kahit ikaw pa ang bumili ng gas, paalala
anumang gamit sa tahanan o sa opisina
ay gamitin mo ng wasto, huwag kang maaksaya
kung tingin mo'y nakikialam ako, pasensya ka

- gregoriovbituinjr.

Linggo, Nobyembre 15, 2020

Dagdag na tanagà

DAGDAG NA TANAGA

1
nagnanaknak ang sugat
ng kahapong nilagnat
ng santambak na banat
na di nila masipat

2
kanyang ibinubulong
na doon lang umusbong
ang sa buhay pandugtong
masakit man ang tumbong

3
tumitindi ang unos
tila ba nang-uulos
ang baha'y umaagos
sadyang kalunos-lunos

nang si Rolly'y dumatal
tila Ondoy ang asal
talagang nangangatal
ang masang nangagimbal

5
dumating si Ulysses
na ang dulot ay hapis
gamit nila'y nilinis
nitong bagyong putragis

6
nagdidildil ng asin
ang mga matiiisin
kulang na sa pagkain
kapos pa sa vitamin

7
organisadong masa
na dulot ay pag-asa
hanap nilang hustisya
sana'y kamtin pa nila

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 1-15, 2020, pahina 20.

Sabado, Nobyembre 14, 2020

Ang mga bagyong Rolly at Ulysses

Ang mga bagyong Rolly at Ulysses
Saliksik at sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Dalawang matitinding bagyo ang sumalanta sa bansa nito lamang unang dalawang linggo ng Nobyembre 2020. Ang bagyong Rolly ay tinatawag na super Typhoon Goni sa ibang bansa, at ang Ulysses naman ay Typhoon Vamco. Dumating ang bagyong Rolly, na ayon sa mga ulat ay kinatakutan dahil sa Category 5 na super-bagyo, na tinawag na "pinakamatinding tropical cyclone sa buong mundo noong 2020." Napakalakas nga nito ayon sa prediksyon. Mabilis itong humina, ngunit matapos manalasa ay nag-iwan ito ng pinsalang nakaapekto sa daan-daang libong katao, at puminsala sa libu-libong bahay.

Nakakabigla rin ang pagdating ng bagyong Ulysses, na ayon sa ulat ay bagyong nasa Kategorya 2, subalit ang pinsalang iniwan nito'y mas laganap, at nagdulot ng pinsala sa agrikultura at imprastraktura, nag-iwan ng 67 na patay, at higit sa 25,000 walang tirahan.

Sadyang maiiyak ka kung ikaw ang tinamaan ng alinman sa dalawang bagyong ito. Sa Ulysses ay naulit ang bangungot ng Ondoy. Ako nga'y muntik nang hindi makasama sa isang lakad sa Thailand kung nalunod sa tubig ang aking pasaporte. Kakukuha ko lang ng pasaporte ko noong Setyembre 25, 2009, naganap ang Ondoy ng Setyembre 26, 2009, at nakalipad ako puntang Thailand kasama ng iba pa noong Setyembre 28, 2009. Ang pinuntahan ko'y isang kumperensya hinggil sa nagbabagong klima o climate change, at isa ang Ondoy sa aming napag-usapan doon.

Ayon sa mga ulat, ang Bagyong Rolly ang pinakamalakas na bagyong naitala sa buong mundo ngayong 2020. Una itong bumagsak sa Pilipinas noong Nobyembre 2, na tumama sa Bato, Catanduanes; Tiwi, Albay; San Narciso, Quezon; at Lobo, Batangas. Bago nito, inilikas ng pamahalaan ang halos 1 milyong residente sa Bicol, ngunit malubhang napinsala ni Rolly ang higit sa 10,000 mga bahay sa Catanduanes lamang. Ang malakas na hangin at malakas na pag-ulan ang sanhi ng pagbaha, pagdaloy sa mga kabukiran ng lahar mula sa bulkang Mayon, mga pagguho ng lupa, at paghalimbukay ng unos (storm surge) sa rehiyon. Nagdala rin ito ng malawak na pagkawala ng kuryente at nasira ang linya ng komunikasyon.

Noong Nobyembre 11 2020 naman, sinalanta ng Bagyong Ulysses ang pangunahing isla ng Luzon na rumagasa ang mapanirang hangin at matitinding pagbagsak ng ulan na nagdulot ng matitinding mga pagbaha sa maraming lugar kabilang na ang Cagayan Valley (Rehiyon 2) na isa sa mga pinakamatinding naapektuhan. Halos 40,000 na mga tahanan ang ganap o bahagyang nalubog sa Lungsod ng Marikina, ayon naman kay Mayor Marcelino Teodoro ng Marikina. At naulit muli sa Marikina ang naranasang bagyong Ondoy noong Setyembre 26, 2009.

Sa pagitan ng Rolly at Ulysses ay dumaan din sina Siony at Tonio. Mabuti't mahina lamang sila. Subalit sa nangyaring bagyong Rolly at Ulysses, napakaraming istoryang kalunos-lunos ang ipinakita sa telebisyon at narinig sa radyo. Nariyan ang naglalakad na mga tao sa baha pasan ang kanilang mga gamit, aso, o kaya'y anak. Nariyan ang mga tao sa bubungan ng kanilang bahay na naghihintay masagip dahil nalubog na ang kanilang bahay sa baha. Nariyang hindi na mauwian ang tahanan dahil nawasak na.

Sa taon-taong bagyong nararanasan ng bansa, masasabing beterano na ba tayo sa baha? Maling sabihin dahil nakakaawa ang sinasapit ng ating mga kababayan. Dapat na seryosong makipagtulungan ang pamahalaan sa taumbayan kasama na ang mga nasa lugar na madaling bahain. Dapat magkaroon ng sistema, mekanismo, istraktura, at mabisang hakbang upang maghanda, at mabisang tugunan at mapamahalaan ang mga natural na kalamidad tulad ng mga nangyaring bagyo. Dapat kasangkot ang mamamayan sa pagtugon, maging responsable, at sundin ang mga protokol. Dapat handa na tayo sa ganitong mga sitwasyon, lalo na’t pabagu-bago ang klima at patuloy pa ring gumagamit ang bansa ng coal-fired power plants na itinuturing na isa sa dahilan ng matitinding bagyo.

Mga pinaghalawan:
https://reliefweb.int/report/philippines/wfp-philippines-typhoon-rolly-situation-report-1-6-november-2020
https://newsinfo.inquirer.net/1359823/typhoon-ulysses-triggers-worst-floods-in-metro-manila-in-years
https://opinion.inquirer.net/135319/five-lessons-from-typhoon-ulysses

* Ang artikulong ito'y unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 1-15, 2020, pahina 10-11.

Linggo, Nobyembre 8, 2020

Sa ikapitong anibersaryo ng bagyong Yolanda

sa Yolanda'y higit anim na libo ang namatay,
ayon sa opisyal na ulat, nangawalang buhay
sa tindi ng bagyo'y naglutangan ang mga bangkay
bagong umaga'y tila di na nasilayang tunay

lampas ikalawang palapag ng bahay ang tubig
na tumabon, storm surge yaong nakapanginginig
ng laman lalo't naranasan ang lagim at lamig
ng Yolandang nagdulot ng anong tinding ligalig

napuruhan ang lalawigan ng Samar at Leyte,
lalo ang Tacloban, iba pang probinsya'y nadale
rumagasa ang unos sa kalaliman ng gabi
di madalumat ang lungkot at dusang sumakbibi

mga nasalanta ng Yolanda'y pilit bumangon
nawasak nilang bahay ay itinayo paglaon
nawasak nilang buhay ay bangungot ng kahapon
ang pagtutulungan ng bawat isa'y naging misyon

pitong taon na ang lumipas, ito'y naging aral
sa bansang tulad nating bagyo'y laging dumaratal
maghanda lalo't epekto ng bagyo'y titigagal
sa atin at sitwasyong dulot nito'y magtatagal

sa ganyang pangyayari'y di tayo dapat humimbing
kaya huwag maging kampante pag bagyo'y parating
maging handa, matulog man ay manatiling gising
ang diwa, magtulungan at ipakita ang giting

- gregoriovbituinjr.
11.08.2020

Sabado, Nobyembre 7, 2020

Kahandaan sa panganib

may panganib sa mga tulad kong nakikibaka
para sa kapakanan at karapatan ng masa
upang tuluyang kamtin ang panlipunang hustisya

kaya dapat maging handa anuman ang mangyari
lalo sa ating gawain gaano man kasimple
baka may magalit at tayo'y kanilang madale

gayong para sa kagalingan nitong kapwa tao
ang ating adhika't sa bayan ay nagseserbisyo
lalo't nais na lipunan ay maging makatao

pagkat hustisyang pangklima't pantaong karapatan
ang mga prinsipyong tangan at pinaninindigan
na baka dahil dito tayo'y may masagasaan

kung bulnerable sa karahasan ay maging handa
upang di tayo masaktan, madahas, makawawa
mag-ingat upang pamilya't buhay ay di mawala 

kaya sariling kaligtasan ay dapat tiyakin
seguridad sa pagkilos ay pag-isipan man din
upang di mag-alala ang mga pamilya natin

- gregoriovbituinjr.

* kinatha sa Climate Justice and Human Rights Defenders Training na pinangunahan ng Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ), Nobyembre 6-7, 2020.

Biyernes, Nobyembre 6, 2020

Paghahanda ng loob

"Kung ang Bayang ito'y nasasapanganib
At siya ay dapat na ipagtangkilik,
Ang anak, asawa, magulang, kapatid
Isang tawag niya'y tatalikdang pilit."
- Gat Andres Bonifacio, sa kanyang tulang "Pag-ibig sa Tinubuang Bayan"

paghahanda sa loob ng bawat Katipunero
iyang naturang saknong ni Gat Andres Bonifacio
mula sa tula niyang pumipintig ng totoo
sa puso't iiwan ang lahat para sa Bayan mo

hinahanda ang ating loob sa pakikihamok
laban sa naghaharing dulot ay sistemang bulok
pinananatiling kanilang uri'y nasa tuktok
habang dangal ng dukha't obrero'y nakayukayok

kaya nga ang pagpapasya kong magsilbi sa bayan
at kumilos tungo sa pagbabago ng lipunan
ay mga dakilang misyong aking pinag-isipan
bilang mamamayang prinsipyado't naninindigan

bukod sa Kartilya ng Katipunan, inaral ko
ang Liwanag at Dilim ni Gat Emilio Jacinto
na may aral tungkol sa paggawa't paggogobyerno,
pati na pakikipagkapwa't pagpapakatao

ang bawat tula ni Bonifacio'y makahulugan
ang bawat sanaysay ni Jacinto'y makatuturan
ang bawat akda ni Lenin ay dapat pagnilayan
pagtayo ng lipunang makatao'y paghandaan

- gregoriovbituinjr.

Huwebes, Nobyembre 5, 2020

Di dapat mauwi sa wala ang pakikibaka

di dapat mauwi sa wala ang pakikibaka
ito'y sumagi sa isip nang aking binabasa
yaong mga tala ng himagsikan at ideya
ng Katipunan tungo sa panlipunang hustisya

inialay mo ang buhay mo, nagsasakripisyo
pinag-aralan ang lipunan, sistema't gobyerno
nanindigan at niyakap ang adhika't prinsipyo
kumbinsidong itayo ang lipunang makatao

ah, pakikibaka'y di dapat mauwi sa wala
lalo't marami nang aktibista'y nangawala
ang iba'y kinamatayan na ang inaadhika
habang iba'y nabilanggo, dinukot, iwinala

dapat nating ipanalo ang bawat simulain
upang lipunang makatao'y maitayo natin
walang uring mapagsamantala't mapang-alipin
na ang bawat isa'y nakikipagkapwa-tao rin

tayo'y prinsipyadong di naghahangad ng kagitna
kundi makataong lipunan ang nasa't adhika
dapat mapagtanto, kasama ng obrero't dukha
na pakikibaka'y di dapat mauwi sa wala

- gregoriovbituinjr.

Miyerkules, Nobyembre 4, 2020

Sanay akong mag-isa, sanay akong nag-iisa

sanay akong mag-isa, sanay akong nag-iisa
marahil introvert, loner, o kaya'y letratista
pulos letra ang kapiling, nagsusulat tuwina,
abang makatang nangangarap maging nobelista

isa ring blogerong dapat may tulang inaaplod
sa bawat araw, mga pinag-isipang taludtod
minsan nga ay makikita mo akong nakatanghod
gayong nagtatrabaho't nagsusulat ng may lugod

gayunman, di ako dapat nasasanay mag-isa
dapat may kausap lagi, kolektibo, kasama
dahil naglilingkod para sa bayan at sa masa
di nagsasariling kumilos, lalo't aktibista

may trabaho mang kayang mag-isa'y aking gagawin
tulad ngayon, ilang akda'y aking isinasalin
habang may mga paksang susulatin, tutulain,
habang binabaka ang sistemang mapang-alipin

sanay mang mag-isa'y di dapat lagi nang ganoon
dapat kausap ang dukha para sa nilalayon
dapat kasama ang manggagawa para sa misyon
dapat sa pakikibaka ng bayan nakatuon

- gregoriovbituinjr.

Martes, Nobyembre 3, 2020

Basura

masalimuot ang mundong ginagalawan natin
lalo na't makukulit ay di makuha sa tingin
ang laot ng karagatan kung iyo lang sisirin
maraming isda ngunit iba na ang kinakain

akala mo'y dikya ngunit basurang plastik pala
magaganit na plastik na di manguya ng panga
ng isda, iyon ang dahil ng pagkamatay nila
di lamang sa laot kundi sa ilog, lawa't sapa

kakainin natin ang isdang kumain ng plastik
maluluto natin ang plastik sa isdang matinik
nakasalalay ang kalusugan, tayo'y umimik
anong gagawin natin upang mata'y di tumirik

pagsabihan mo nga ang iba, sila pa ang galit
tungkol sa basura nila, sa iyo'y magngingitngit
gayong pagkakalat din nila'y nakapagngangalit
buti't lagi tayong mahinahon sa bawat saglit

sariling basura'y di nila maibukod-bukod
sa mundong sangkaterba na ang itinayong bakod
daigdig bang ito'y sa basura na malulunod?
kung di tayo kikilos, baka mundo'y maging puntod

- gregoriovbituinjr.

Lunes, Nobyembre 2, 2020

Si Rolly at si Rody

storm surge ang banta nitong matinding bagyong Rolly
habang tokhang ay ginawa na ng matinding Rody

storm surge, tulad sa Yolanda'y kayraming namatay
habang sa tokhang naman ay kayrami nang pinatay

ingat sa storm surge, aba'y dapat nang magsilikas
ingat sa tokhang pagkat kayraming batang nautas

pag-ingatan ang buhay sa matinding bagyong Rolly
mas pag-ingatan ang karapatan laban kay Rody

- gregoriovbituinjr.

Undas sa panahon ng pandemya

ngayong Undas, di makakadalaw sa sementeryo
dahil sa pandemya, ito muna'y isinarado
mahirap daw kung magsisiksikan ang mga tao
walang social distancing, magkahawaan pa rito

ngunit matapos ang Undas, sementeryo'y bubuksan
baka sa unang araw pa lang, tao'y magdagsaan
dapat mag-social distancing nang di magkahawaan
sa loob ng sementeryo, disiplina lang naman

ngayong Undas, kung di man makadalaw sa kanila
ay alam nilang sila'y nasa ating alaala
pagkat sa puso't diwa'y nakaukit sa kanila
na di tayo nakalimot, di man makabisita

magtirik tayo ng kandila saanman naroon
at makakaabot sa kanila ang ating layon
wala man sa sementeryo'y gunita ng kahapon
ay nananariwa't sa puso natin nakabaon

- gregoriovbituinjr.

Linggo, Nobyembre 1, 2020

Sa una kong gabi sa bagong opis

pawisan ako sa unang gabi sa bagong opis
wala pa kasing bentilador kaya tiis-tiis
nagsalansan ng gamit at patuloy na naglinis
mag-isa man doon ay di nakadama ng hapis

itinuloy ko roon ang pagsasalin ng aklat
pautay-utay man sa gabi hangga't ako'y dilat
sa kwaderno'y pinagtitiyagaan kong isulat
ang pahinga'y ang pagkatha ng tulang mapagmulat

ramdam ang tinding alinsangan sa silid na iyon
na animo ako'y isinilid sa isang kahon
at dahil sa antok ay nakatulog na rin doon
habang iwing diwa'y kung saan-saan naglimayon

kaysarap ng tulog pagkat nasa diwa'y diwata
bagamat mag-isang ang kayakap  ay sadyang wala
mag-ingat lamang dahil may paparating na sigwa
at maghandang bakahin ang sangkaterbang kuhila

- gregoriovbituinjr.

* Naglipat kami ng bagong opis mula Lungsod Quezon tungong Lungsod Pasig, Oktubre 31, 2020 ng hapon, at mag-isang natulog doon kinagabihan.

Huling araw ng Oktubre nang kami na'y maglipat

huling araw ng Oktubre nang kami na'y maglipat
ng opisina't mga gamit ay sa trak binuhat
binagtas ang lansangang init ay nakasusugat
na sana'y di mabigat ang pumatong sa balikat

sinalansan muna ng maayos ang bawat karton
dalawang aparador, lamesa, kinarga iyon
sa trak, ibang gamit, aklat, polyeto, papel doon
bagong opisina, bagong labanan, dating misyon

huling araw ng Oktubre ang aming unang hakot
dinala pa rin ang baka mahalagang abubot
mga alaala ng labanang di malilimot
lalo't ito'y makasaysayan at masalimuot

undas man ay patuloy pa rin kaming kumikilos
upang labanan ang pang-aapi't pambubusabos
mag-isa sa gabing nadirinig bawat kaluskos
subalit nakatulog pa rin doon ng maayos

- gregoriovbituinjr.

Sabado, Oktubre 31, 2020

Ang banta ng unos

maalinsangan ang paligid gayong nagbabanta
ang matinding unos na mananalasa sa madla
mabanas ang pakiramdam, payapa pa ang lupa
sa ulat nga'y kaybilis ng bagyo, dapat maghanda

ngayong madaling araw, ang paligid pa'y tahimik
di basa ang lansangan, wala pang ulang tikatik
sasalubong sa undas ang unos na anong bagsik
at maraming biyahero'y tiyak magsisitirik

maalinsangan, hinubad ko ang pang-itaas
inunan ang malaking librong may binubulalas
wala sanang tulo, at ang atip sana'y di butas
pinihit ang tsanel, walang kursunadang palabas

muli kong ipinikit ang inaantok kong mata
upang muling mapanagimpan ang diwatang sinta
nasaan na ang hanap na panlipunang hustisya
may banta mang unos, nariyan ang bagong umaga

- gregoriovbituinjr.

Biyernes, Oktubre 30, 2020

Mula Smokey Mountain hanggang Happy Land

Litrato mula sa internet. CTTO (Credit to the owner).

MULA SMOKEY MOUNTAIN HANGGANG HAPPY LAND
Munting saliksik at sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ilan sa mga kasapi ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) ay nakatira sa Happyland sa Brgy. 105 sa Tondo, Maynila. Sinasabing ito ang kilalang Smokey Mountain noon, o yaong bundok-bundok na basura, na kaya tinawag na Smokey Mountain ay dahil sa nakasusulasok na amoy ng sunog na basura rito.

Paano nga ba ito tinawag na Happy Land, o sa wikang Tagalog ay Masayang Lupain? Gumanda na nga ba ang buhay ng mga maralitang nakatira rito kaya masaya na sila't tinawag itong Happy Land? 

Subalit batay sa pananaliksik, ang pinagmulan ng salitang Happy Land ay hindi Ingles, kundi ito'y salitang Bisaya na HAPILAN, na ibig sabihin ay lugar na mabaho dahil sa basura. Ganito ipinaliwanag ito sa isang akdang nakita ko sa internet. "The name “Happyland” is derived from the Visayan dialect’s name for smelly garbage: Hapilan, a slum made up of many mini dumpsites put together. The most common type of trash seen here is from the large fast food chain in Philippines Jollibean, where the scavenger sort the different types of packaging and leftover food from cups to straws to spoons.The leftover food gets recooked into ‘pag pag’ and is actually re-consumed by the scavengers."

Ayon sa pananaliksik, tinanggal na ang Smokey Mountain sa Tondo, subalit lumikha naman ng isang bagong Smokey Mountain na naging tirahan ng mga walang matirahan, na animo'y naging kampo na ng mga nagsilikas sa kung saan-saan at doon nakakita ng pansamantala, kundi man, pirmihang matutuluyan. Bukod sa Hapilan ay may tiatawag pa umanong lugar na Aroma. O marahil iba pang katawagan iyon dahil sa amoy o aroma ng lugar.

Maraning maliliit na tambakan ng basura sa lugar. At ang karaniwan ummanong basura roon ay mula sa mga pagkaing itinapon na o tira-tira mula sa mga fast food, tulad ng Jollibee, kung saan pinipili ng mga magbabasura ang iba't ibang nakabalot at tira-tirang pagkain. Ang mga tira-tira, o yaong hindi naubos, ay ipapagpag muna upang bakasakaling malaglag ang anumang dumi, halimbawa sa tirang pritong manok. Tapos ay huhugasan ito at muling iluluto. Dahil ipinagpag muna kaya tinawag na PAGPAG ang mga pagkaing ito.

Kung nakapunta ka na rito, o sa mga lugar na malapit dito, maraming itinitindang pritong manok, na kung kinain mo'y para ka na ring nasa Jollibee. Subalit pagpag na pala iyon.

Sa hirap ng buhay at nasa sentro ka pa ng kapital ng bansang Pilipinas, gayon ang buhay ng mahihirap na tao roon. Namumulot ng basura subalit namumuhay ng marangal. Mahirap man, kapit man sa patalim, subalit doon nila binuo ang kanilang pamilya at mga pangarap. Sa kabila ng hirap, nakakangiti, na animo'y paraiso kaya tinawag na Happy Land. Tanda nga ba iyon ng pagiging resilient ng mga Pinoy, o dahil wala na silang mapuntahan, kaya kahit ayaw nila roon ay nagiging kontento na rin doon. Marahil, naiisip nila, nabubuhay man silang mahirap, subalit may dignidad. Ika nga sa awitin ni Freddie Aguilar:

"Ako'y anak ng mahirap
Ngunit hindi ako nahihiya
Pagka't ako'y mayroon pang dangal
Di katulad mong mang-aapi."

Nawa’y maging tunay na masaya o happy ang mga taga-Happy Land. Hangad kong matagpuan nila rito ang pangarap na kaalwanan at kaginhawaan, at kapayapaan ng kanilang puso. At sana’y hindi na maging tapunan ng basura ang kanilang lugar.

Pinaghalawan:
https://ph.theasianparent.com/teach-kids-genuine-compassion
https://www.lydiascapes.com/happyland-philippine-slums-in-manila/
https://glam4good.com/they-call-this-happy-land-a-heartbreaking-view-from-inside-manila-slums-on-thanksgiving-day/

* Ang akdang ito'y unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 16-31, 2020, pahina 14-15.    

Tapusin na natin ang laban

niyurakan ng sistemang bulok ang pagkatao
ng laksa-laksang dukha't masisipag na obrero
sa tokhang nga'y barya-barya lang ang buhay ng tao
itanong mo man sa kasalukuyan mong gobyerno

wala nang prose-proseso ng batas ang ginawa
na naging patakaran na ng pinunong kuhila
kung sino ang suspek ay basta na lang bubulagta
kung sinong mapaghinalaan ay tutumbang bigla

tama ba ang ganitong walang proseso ng batas
alam mong panuntunang iyan ay tadtad ng dahas
pinaglaruan ang batas upang magmukhang butas
karapatan na'y balewala't kayraming inutas

dapat dinggin ng bayan ang hibik ng aping masa
at usigin ang mapang-api't mapagsamantala
dapat palitan ng bayan ang bulok na sistema
dukha'y magkapitbisig tungong ganap na pag-asa

ah, di pa tapos ang laban, di pa tapos ang laban
upang panlipunang hustisya'y makamit ng bayan
huwag hayaang "hustisya'y para lang sa mayaman"
tapusin natin ang laban, baguhin ang lipunan

- gregoriovbituinjr.

Huwebes, Oktubre 29, 2020

Sa ika-27 anibersaryo ng SANLAKAS

Sa ika-27 anibersaryo ng SANLAKAS

pagbati sa anibersaryong pandal'wampu't pito
ng ating party list na Sanlakas, mabuhay kayo!
tunay na lingkod ng mamamayan, ng simpleng tao
lalo't tinataguyod ay lipunang makatao

dalawampu't pitong taon na ang nakalilipas
nang magkaisa ang masa't tinayo ang Sanlakas
dalawang dekadang higit nilabanan ang dahas
upang lipunang ito'y maging patas at parehas

kahit nitong kwarantina'y nagbigay ng pag-asa
sa abot ng kaya'y nagbigay ng tulong sa masa
sa iba't ibang isyu ng bayan ay nakibaka
upang tuluyang mabago ang bulok na sistema

narito lang kami, taas-kamaong nagpupugay
sa Sanlakas dahil sa pakikibaka n'yong tunay
narito tayo, kapitbisig, susulong na taglay
ang pagkakaisa ng bayang may adhikang lantay

- gregoriovbituinjr.
10.29.2020

Ilang tanaga

ILANG TANAGA

I

bakit ba kinakapos
kaming mga hikahos
bakit laging hikahos
ang dukhang kinakapos

urong-sulong ang diwa
walang kumakalinga
lalo't di masawata
ang kahirapang lubha

bakit kami'y iskwater
sa bayang minamarder
ng hinalal na lider
na tila isang Hitler

laksa-laksa’y namatay
kayraming humandusay
inosente'y pinatay
naglutangan ang bangkay

II

puting-puting buhangin
nang tayo’y paunlarin
ngunit kung iisipin
may planong alanganin

City of Pearl malilikha
uunlad daw ng bansa;
ang nananahang dukha
kaya’y ikakaila

dukha’y mapapaalis
tiyak madedemolis
sa planong hinuhugis
ng burgis na mabangis

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 16-31, 2020, pahina 20.

Miyerkules, Oktubre 28, 2020

Ang inidoro ng ginhawa

O, dama mo ang kirot ng tiyang di madalumat
tila baga pasan mo ang daigdig, O, kaybigat
na ang tanging lunas ay sa palikuran magbawas
at madarama ang ginhawang hinahanap-hanap

sa maraming bagay nga tayo'y abalang-abala
kayod ng kayod para sa kinabukasan nila
nagpapakabusog sa pagkaing di masustansya
tinatagay ang samutsaring alak at serbesa

ngunit anumang sarap ay sa kasilyas dudulo
at tunay na ginhawa ang dala ng inidoro
tulo ang pawis, tutop ang tiyan, pag wala ito
mamamatay kang di mo mawari, sakit sa ulo

mahalaga ang palikuran, iyong napagnilay
doon mo ilagak ang lahat mong sakit at lumbay
siya pala ang lunas sa mga problemang taglay
upang kaginhawaan ay maramdaman mong tunay

- gregoriovbituinjr.

(Ang mga litrato ay kuha ng makata sa bangketa sa labas ng isang paaralan sa La Trinidad, Benguet.)


Martes, Oktubre 27, 2020

Ang bago kong gunting na pangekobrik

nang makaluwas ng Maynila, una kong binili
ay isang munting gunting na siyang inihalili
sa naiwang gunting na pitong buwan ding nagsilbi
sa probinsya sa mga inekobrik kong kaydami

pulang gunting ang naiwan, asul ang binili ko
sinimulan ko agad ang pageekobrik dito
kayraming plastik agad ang naipon kong totoo
isang linggo pa lang, pinatitigas ko na'y tatlo

misyon ko na ang mag-ipon at maggupit ng plastik
tulong sa kalikasang sa basura'y humihibik
gagawin ko pa'y di lang ekobrik kundi yosibrick
mga upos ng yosi'y ilagay sa boteng plastik

mga naglipanang basura'y kakila-kilabot
naglutangan ang mga plastik at upos sa laot
ang bagong gunting sa pageekobrik ko'y nagdulot
ng saya, kaya pagsisilbi ko'y di malalagot

- gregoriovbituinjr.

Lunes, Oktubre 26, 2020

Walang kumot sa pagtulog

pinagkukumot ako ni misis sa lalawigan
talagang ako'y laging pinaaalalahanan
ganyan ang pagmamahal, sadyang di matatawaran
magkasama sa kutson, may kumot pa kami't unan

subalit balik sa dati nang bumalik sa lungsod
hihiga sa silyang kahoy, walang unan at kumot
tila mandirigmang kung saan-saan napalaot
aba'y pag inantok na'y nakahubad pang matulog

kaysarap kasing umidlip sa papag man o sahig
kaysarap kasing humimbing pag nahiga sa banig
di gaya sa kutsong malambot na tila ligalig
di pa sanay magkumot sa lugar mang anong lamig

sanay mang humiga sa papag ng buong pagsinta,
kung saan mapasandal, pipikit at tutulog na
gayunman, huwag balewalain ang paalala
tandaang lagi ang bilin ni misis, "Magkumot ka!"

- gregoriovbituinjr.

Sibaka't TaKam sa agahan

SiBaKa - sibuyas, bawang, kamatis ang agahan
kasabay ng TaKam o talbos ng kamote naman
pawang pampatibay pa ng resistenya't katawan
aba'y nakabubusog din lalo't iyong matikman

itong SiBaKa'y ginayat ko't hilaw na kinain
habang TaKam naman ay isinapaw ko sa kanin
sinasanay ko ang katawan sa mga gulayin
mura lang at maaari mo pa itong itanim

bawasan na ang karne, ito ang aking prinsipyo
maging vegetarian ka rin minsan man sa buhay mo
maging budgetarian din, badyetin mo ang kain mo
magtipid man tayo, sa kalusugan ay seryoso

SiBaKa't TaKam sa agahan, magandang ideya
mga lunas pa ito sa sakit na nadarama
tara, simulan nating magTaKam at magSiBaKa
upang lumakas at tumindi rin ang resistensya

- gregoriovbituinjr.

Linggo, Oktubre 25, 2020

Dinig ko rin ang pagbuhos ng malakas na ulan

dinig ko rin ang pagbuhos ng malakas na ulan
at sa radyo'y awit ng ASIN ang pumailanlang
ang pinamagatang "Masdan Mo Ang Kapaligiran"
ayon sa umawit, pag namatay "sana'y tag-ulan"
anya'y "upang sa ulap na lang tayo magkantahan"

nakipagsabayan ang patak ng ulan sa himig
ng awiting ang umawit ay kaylamyos ng tinig
habang nagsasalin ng akda, dama'y halumigmig
habang ninanamnam bawat salitang pumipintig
habang kunwa'y tumatagay ng lambanog at tubig

at pinagmasdan ko ang ulap sa labas, kay-itim
di pa naman gabi ngunit animo'y takipsilim
paano makakasilong sa punong walang lilim
kung puno'y pinagkakitaan na ng mga sakim
awit ay inunawa, kaybabaw, ngunit kaylalim

makabagbag-damdamin, mapagmulat, inspirasyon
upang kapaligiran ay pagmasdan natin ngayon
sangkaterbang plastik ang sa dagat na'y lumalamon
upos ng yosi'y nagkalat, kaytindi ng polusyon
sa nangyaring ito, bansa pa ba'y makakaahon?

- gregoriovbituinjr.

Sabado, Oktubre 24, 2020

Kung sakaling ako ang tulang may sukat at tugma

kung sakaling ako ang tulang may sukat at tugma
ito'y pagkat sa diwa'y maraming kumakawala
samutsaring mukha, mababangis na dambuhala
ako'y abang makata sa anong gandang diwata

sabay naming lilikhain ang saknong at taludtod
upang hustisyang panlipunan ay maitaguyod
upang patuloy na magsipag ako sa pagkayod
upang matutong sumisid nang di naman malunod

malayang taludturan nga ba'y tunay na malaya
habang lipunang makatao'y hangad na malikha
nasa malayo man ang diwata'y kinakalinga
tumatakbo man ang diwa'y huwag sanang madapa

kinakatha ang mga diona, tanaga't dalit
na alay sa masa't sa diwata kong anong rikit
siya ang tula ko't ako ang tula niyang sambit
habang sa inhustisya, yaring pluma'y nagngangalit

- gregoriovbituinjr.

Biyernes, Oktubre 23, 2020

Nilalabanan natin ang mga hunyango't tuso

"Whoever fights monsters should see to it that in the process he does not become a monster." - Friedrich Nietzsche

nilalabanan natin ang mga hunyango't tuso,
mapagsamantalang trapo't sa bayan ay berdugo
inililigtas ang bayan sa diktador na gago
layon nating itayo ang lipunang makatao

nilalabanan natin ang mga tuso't tiwali
at bulok na sistema'y ayaw nating manatili;
para sa prinsipyo'y inalay ang buhay na iwi
gagampanang tapat ang tungkulin kahit masawi

ngunit tiyaking tanganang mahigpit ang prinsipyo
habang binabaka'y kalabang halimaw sa mundo
upang di rin maging halimaw pag tayo'y nanalo
lalo't ating itatayo'y lipunang makatao

pag nagwagi, adhika'y iluluklok sa pedestal,
magpapakatao, makikipagkapwa, may dangal
huwag tutularan iyang mga hunyangong hangal
upang di maakusahang isa ka ring pusakal

- gregoriovbituinjr.

Huwebes, Oktubre 22, 2020

Nilulupig ng mga hunyango ang laksang bansa

nilulupig ng mga hunyango ang laksang bansa
pulos tiwali ang sa posisyon nagkandarapa
sa sambayanan pa ba'y maglilingkod silang sadya
o magbubutas lang ng bangko, bayan ay kawawa

sigaw ng bayan, supilin ang mga mandarambong!
kung sila'y nariyan pa, bansa'y saan na hahantong?
ligalig ang bayan pag namuno'y laksang ulupong
dapat ay tunay na lingkod upang bansa'y sumulong

ngunit saan matatagpuan ang tunay na lingkod?
sa elitista bang sarili ang tinataguyod?
yaong sa puwet ng kapitalista humihimod?
o yaong sa buwis ng bayan laging nakatanghod?

anang awit, "ang hustisya'y para lang sa mayaman"
habang patuloy pa rin ang matinding kahirapan
dapat obrero't dukha'y maghimagsik nang tuluyan
upang bulok na sistema'y talagang mapalitan

- gregoriovbituinjr.

Miyerkules, Oktubre 21, 2020

Tuluyan ko nang tinapos ang aking quarantine look

tuluyan ko nang tinapos ang aking quarantine look
pagkat nagpa-Maynila na't nilandas ang pagsubok
napagpasyahan ko agad magpagupit ng buhok
bagaman wala pang tulog at inaantok-antok

lumuwas upang makapagsimula sa trabaho
lalo't bagong opisina ang aatupagin ko
ang pagsasalin ng katha'y itutuloy ko rito
sa dalawang araw na miting na'y agad dumalo

bagong gupit, panibagong hamon, bagong simula
dalawang plastik na tsitsaron ang aking nginuya
habang santimbang tubig naman ang aking tinungga
inahit ang bigote't balbas, kuminis ang mukha

bagong gupit, nag-selfie, at naglinis ng paligid
maraming pagbabago't bagong simula ang hatid
tiyaking huwag magugutom kahit nagtitipid
kinakatha'y bagong paksa, mag-isa man sa silid

- gregoriovbituinjr.

Martes, Oktubre 20, 2020

Pagpalaot sa kabila ng bagyo

pagkakataong makawala sa buhay na buryong
subalit nagbantang may bagyo't aso'y umalulong
napurnada na naman, napalaot sa linggatong
walang masakyan gayong sa plano'y ayaw umurong

hintay lang, paraanin muna si bagyong Pepito
at tiyak nang papalaot sa lungsod ang tulad ko
baka di na makayanan ang payapang delubyo
kaya iiskyerda na matapos lang itong bagyo

isang pulong nga "rain or shine" ay dadaluhang pilit
sa lungsod pa'y naghihintay ang trabaho kong hirit
bagong opisina'y aayusin ko pag sumapit
sa lungsod, may bagyo man, biyahe ko'y igigiit

sige, basta may masasakyan, ako'y lalarga na
ayoko nang panahon pa dito'y magpalipas pa
may dapat gampanan, trabaho kong nakatalaga
bilang sekretaryo heneral ay papalaot na

- gregoriovbituinjr.

Ako'y tibak

Ako'y tibak

ako'y tibak na wala sa dulo ng bahaghari
pagkat nakikibakang ang kasama'y dukhang uri
upang lupigin ang bata-batalyong naghahari
upang pagsasamantala't pang-aapi'y mapawi

adhika'y karapatan ng tao't ng kalikasan
naggugupit ng plastik, inaaral ang lipunan
nageekobrik, bakit may mahirap at mayaman
magbukod ng basura, maglingkod sa sambayanan

hangad na maitayo ang lipunang makatao
na walang pagsasamantala ng tao sa tao
dukha man, karapatang pantao'y nirerespeto
bawat isa'y makipagkapwa, may wastong proseso

isinasabuhay ko ang proletaryong hangarin
upang pagsasamantala't pang-aapi'y durugin
sa kabila ng karukhaa'y may pag-asa pa rin
tayo'y magekobrik, bulok na sistema'y baguhin

ako'y karaniwang tao lang na hilig ay tula
na sinusulat ay buhay ng manggagawa't dukha
nasa Kartilya ng Katipunan nga'y nakatala
ang niyakap kong prinsipyo't tinanganang adhika

- gregoriovbituinjr.

Pagninilay sa aking lungga

Pagninilay sa aking lungga

minsan nga ako'y di mapakali sa aking lungga
lalo na't sugat ng alaala'y sinasariwa
upang itala ang buhay ng binabalewala
bakasakaling makaahon sa danas na sigwa

kayraming litrato ng mga balyenang tumirik
ang mata dahil kumain ng sangkaterbang plastik
paano ba magtutulungan sa pageekobrik
nang masagip ang kalikasan sa kanyang paghibik

oo, pangarap ko'y makaahon, di ang makahon
sa nadamang kahungkagang sa puso'y lumalamon
mabuti nang sumagasa sa bangin ng kahapon
kaysa dumaluhong pa ang kaburyungan ng ngayon

matutunton pa kaya ng lakan ang kanyang dayang
na matagal nang nawala't may iba nang hinirang
matutulungan ba ang mga pesanteng hinarang
ang karapatan sa lupang dapat nilang malinang

narito man ako sa aking lungga, nagmamasid
katiwalian at karahasan ay nababatid
karapatan ay ipagtanggol, huwag maging umid
ang hustisya'y ipaglaban, buhay man ay mapatid

- gregoriovbituinjr.

Ang karatula sa dyip

Ang karatula sa dyip

isa ngang palaisipan ang karatula sa dyip
pagkat tanong iyon na agad kang mapapaisip
"Sino ba ang sinungaling?" ay agad kong nahagip
habang sa biyahe'y nakawala iyon ng inip

subalit tanong na iyon ay may karugtong naman
sa pagtugon ay may dalawa kang pagpipilian:
"ang matanda ba o ang elepante ang katawan?"
may-ari ba ng dyip ay may problema sa tahanan?

sinong pinatamaan ng ganoong patsutsada?
ang sariling ina o ang biyenang lumba-lumba?
ang matandang kasera o ang matabang asawa?
wala tayong alam, isa lang itong sapantaha

tayo din ay may problema't sariling mga danas
hayaan natin sila sa ganoong alingasngas
baka nga problema nila'y kanila nang nalutas
habang tayo'y patuloy pa sa nililikhang bukas

- gregoriovbituinjr.

Gaano nga ba kahalaga ang puno?

Gaano nga ba kahalaga ang puno?

gaano nga ba kahalaga sa akin ang puno?
gaano nga ba kahalaga sa iyo ang puno?
gaano nga ba kahalaga sa atin ang puno?
gaano nga ba kahalaga sa mundo ang puno?

ang mga puno'y nagbibigay ng lilim sa labas
ang mga puno'y tahanan ng hayop na ilahas
ang mga puno'y maraming binibigay na prutas
tulad ng bayabas, kalumpit, duhat, sinigwelas

ang mga puno'y nagbibigay ng kahoy sa madla
ang mga puno'y pananggalang sa mga pagbaha
ang mga puno'y tagapagligtas mula sa sigwa
tulad ng punong dita nang si Ondoy ay nagwala

ganyan kahalaga ang mga puno sa daigdig
kaya mga daing nila'y ating bang naririnig?
pag nawala ang puno'y walang huni ng kuliglig
halina't puno'y alagaang nagkakapitbisig

- gregoriovbituinjr.