Pahabol na tula sa 2021

PAHABOL NA TULA SA 2021

aming pagbati sa pagsalubong sa Bagong Taon

sa inyo habang kaharap ang panibagong hamon

lalo na't ilang buwan na lang bago mag-eleksyon

upang magkaroon na ng pagbabago sa nasyon

isang bansang nagpapahalaga sa karapatan

at pinaiiral ay panlipunang katarungan

itatayo ang asam na makataong lipunan

kung saan bawat mamamayan ay naggagalangan

mabuhay kayo, kapamilya, kapuso, kalahi

bangayan at siraan ay di dapat manatili

kundi magkapitbisig ang magkapatid sa uri

at labanan ang dinastiya't tusong naghahari

kami'y taospusong bumabati sa inyo ngayon

pasasalamat sa mga nakasama sa layon

huling hirit na tula sa pagtatapos ng taon

ang aming handog, sa inyo, Manigong Bagong Taon!

- gregoriovbituinjr.

12.31.2021

Sa pag-uwi

SA PAG-UWI

nagkatuwaan kami sa traysikel na nasakyan

dahil sa loob ay saglit kaming naglitratuhan

ikasampu na ng gabi nang umuwing tahanan

kami ni misis mula pamamasyal at lambingan

mabuti't walang unos, di umulan buong araw

subalit pusikit na gabi'y sadyang anong ginaw

walang buwan, bagamat may bituing natatanaw

masaya ang damdamin, paligid ay di mapanglaw

may bilin sa traysikel na nilitratuhan noon

na nagsasabing "Huwag tapakan" ang bandang iyon

huwag daw ang mga paa'y itukod o ituon

upang di bumaligtad yaong nakasakay roon

simpleng paalala upang di tayo madisgrasya

mga numerong nuwebe'y tila nakangiti pa

sapatos ko't may kyutiks na daliri niya'y kita

na habang naglalambingan ay di natataranta

-gregoriovbituinjr.

12.31.2021

Bawal magyosi

BAWAL MAGYOSI

"Saan ang smoking area n'yo dito?" kanyang tanong

"Doon ho! Mga limang milya mula dito!" tugon

sa kanya ng manang, gayong magpapaputok doon

upang salubungin ang palapit na Bagong Taon

kaygandang bungad, bawal doon ang manigarilyo

kung nais mong magyosi, limang milya'y lakarin mo

tila ba environmentalist ang manang na ito

kapuri-puri rin ang komiks sa mensahe nito

paano kung may yosi'y may labintador na tangan

kunwa'y magyoyosi, paputok pala'y sisindihan

baka makadisgrasya pa't daliri'y maputukan

mabuti na lang at alisto ang matandang manang

nawa'y alagaan pa rin ang kalikasan natin

pati daliri ng mga bata'y alagaan din

pag nawalan ng daliri'y habambuhay dadalhin

ng maputukan, pagsisisi'y nasa huli man din

- gregoriovbituinjr.

12.31.2021

Mensahe sa payong

MENSAHE SA PAYONG

napakainit ng panahon, dama'y alinsangan

sa isang mapagpalayang pagkilos sa Diliman

nang matanaw ko ang nakapayong na mga manang

kayganda ng tatak sa payong at nilitratuhan

panawagan iyong sa aking puso'y ibinulong

nang sa rali't mainit na semento'y nakatuntong

sa tumitinding klima'y saan ba tayo hahantong

na kung di malutas, danasin ay kutya't linggatong

Araw ng Karapatang Pantao noong magrali

habang mga lider-masa'y nagbigay ng mensahe

na huwag ipanalo ang mga tusong buwitre

at buwagin na ang mga political dynasty

gayunman, mensahe sa payong ang agad nakita

ngayon, nanalasang Odette ay nararamdaman pa

ng mga tao't maraming lugar na sinalanta

anong tindi bagamat di sintindi ng Yolanda

mensahe yaon nang buhay ay di basta mapatid

upang tao'y di masadlak sa kumunoy na hatid

mahalagang mensaheng marapat nating mabatid

upang sa pusikit na gabi'y di tayo mabulid

- gregoriovbituinjr.

12.31.2021

* litratong kuha ng makatang gala sa rali noong 12.10.2021, Pandaigdigang Araw ng Karapatang Pantao

* nakatatak sa payong ay "Climate Justice Now" na nilagdaan ng APMDD (Asian People's Movement on Debt and Development)

Kulob

KULOB

bakit kailangan ko laging umalis ng bahay

aba'y kulob na't mainit, di makahingang tunay

sa kalunsuran, tila katawan ko'y di na sanay

sa kulob na tahanan ay sadyang di mapalagay

kaya madalas ay doon na lang ako sa opis

papasok, magtrabaho sa kompyuter, maglilinis

may tanim, mahangin, malawak, bola ma'y ihagis

mag-ingat lang, may lumilipad na yerong manipis

nais kong makapagsulat sa loob ng tahanan

habang nagninilay ng mga isyu sa lipunan

subalit kung kulob ay apektado ang isipan

ang wastong kataga'y di maapuhap sa kawalan

may bentilador man, sakit sa ulo'y di wariin

lalabas at lalabas ng bahay kahit lambingin

kaya abang kanlungan ay malimit kong lisanin

nang makasagap bahagya man ng sariwang hangin

- gregoriovbituinjr.

12.30.2021

Haka, Agos, Layag

BUKREBYU: TATLONG AKLAT NG SALIN NG MGA KWENTONG EUROPEANO

Tatlong aklat ng salin ng mga kwentong Europeano ang aking nabili nitong Disyembre. Ang una'y ang HAKA, European Speculative Fiction in Filipino na nabili ko noong Disyembre 11, 2021 sa Solidaridad Bookshop sa P. Faura St., sa Ermita, Maynila. Naisipan kong balikan ang dalawa pa upang makumpleto ang tatlong aklat ng salin. Kaya bumalik ako ng Disyembre 14, 2021 sa nasabing tindahan ng aklat upang bilhin ang AGOS, Modern European Writers in Filipino (na marahil dapat ay Modern European Writings in Filipino), at ang LAYAG, European Classics in Filipino.

Nang makita kong nasa wikang Filipino ang mga kwentong banyagang ito ay agad akong nagkainteres kaya nang magkapera'y aking binili dahil bihira lang ang mga ganitong aklat na wala sa iba pang bookstore. Kumbaga, pampanitikan na, nasa sariling wika pa. Kaya mas madali nang mauunawaan ang kwento. Magandang proyektong pangkultura ang pagsasalin.

Ang bawat aklat ay nagkakahalaga ng P250.00 bawat isa. Inilathala ng ANVIL Publishing at ng EUNIC (European Union National Institute of Culture) - Manila Cluster.

Ang HAKA, na may kabuuang 322 pahina, ay naglalaman ng labing-anim na kwento mula sa labingpitong manunulat; tiglalabing-apat na kwento naman ang AGOS, na may 232 pahina, at ang LAYAG, 216 pahina. Ang mga kwento sa HAKA ay isinalin nina Susana B. Borrero at Louise O. Lopez. Ang mga kwento sa AGOS ay isinalin ni Susana B. Borrero. Sa labing-apat na kwento sa LAYAG, labingdalawa ang isinalin ni Ellen Sicat, ang isa'y nina Ramon Guillermo at Sofia Guillermo, at ang isa pa'y ni Ramon C. Sunico.

Ang mga awtor sa HAKA ay sina Peter Schattschneider, Ian Watson, Hanus Seiner, Richard Ipsen, Joanna Sinisalo, Aliette de Bodard, Michalis Manolios, Peter Lengyel, Francesco Verso, Francesco Mantovani, Tais Teng, Stanilaw Lem, Pedro Cipriano, Zuzana Stozicka, Bojan, Ekselenski, Sofia Rhei, at Bertil Falk. Sa AGOS naman ay sina Alois Hotschnig, Veronika Santo, Eda Kriseova, Jaroslav Kaifar, Maritta Lintunen, Juli Zeh, Niviaq Korneliussen, Anthony Sheenard, Niccolo Ammaniti, Ubah Cristina Ali Farah, Wieslaw Mysliwski, Pavol Rankov at Nuria Barrios Fernandez. Habang sa LAYAG naman ay sina Stefan Sweig, Jaroslav Hasek, Emmanuel z Lesehradu, Karel Capek, Steen Steensen Blicher, Guy de Maupassant, Erich Kastner, Zsigmond Moricz, Luigi Pirandello, Henryk Sienkewicz, Janco Jessensky, Martin Kukucin, Ramon del Valle-Incian, at C.F.Ramuz.

Ang nagbigay ng Introduksyon sa HAKA ay ang Czech na si Julie Novakova, sa AGOS ay ang Pilipinong si Kristian Sendon Cordero, at sa LAYAG ay ang Czech na si Jaroslav Olsa Jr., sa salin ni Ellen Sicat. Ayon pa sa aklat, si Olsa, na siyang pumili ng mga kwento, ang kasalukuyang ambasador ng Czech Republic sa Pilipinas.

Sa LAYAG, dalawang nanalo ng Nobel Prize in Literature (hindi FOR Literature, batay sa aklat) ang nalathala ang kanilang kwento na isinalin ni Ellen Sicat. Ito'y ang Italyanong si Luigi Pirandello (1934 Nobel) at ang Polish na si Henryk Sienkewicz (1905 Nobel). Pitong beses naman naging nominado sa Nobel Prize in Literature subalit hindi nanalo kahit minsan ang Czech na si Karel Capek, na umano'y unang gumamit ng salitang robot sa literatura, ayon sa sci-fi author na si Isaac Asimov. 

Sa klase ng mga awtor na ito'y tiyak na dekalidad din ang mga akda nilang isinalin. Kaya nakakasabik basahin ang kanilang mga kwento.

Kaya minarapat kong bilhin at ibilang sa munti kong aklatan bilang mga collectors' item ang tatlong mahahalagang koleksyon ng mga kwentong ito. Upang mapayabong pa ang pagkaunawa sa ibang kultura. Upang matuto pa sa paraan ng pagkukwento nila. Upang mabigyang inspirasyon ang sariling panulat. Upang mapaunlad pa at maitaguyod ang wikang Filipino.

Kung mabibigyan ako ng pagkakataon ay nais ko ring maging bahagi sa ganitong proyektong pagsasalin at magsalin ng iba pang kwento mula sa Ingles tungo sa wikang Filipino bilang aking ambag sa pagpapayabong pa ng kultura para sa lalong pagkakaunawaan at pagkakapatiran sa daigdig. Lalo na kung may mga kwento sila tungkol sa buhay ng mga manggagawa, unyonista, at magsasaka sa kani-kanilang bansa.

HAKA, AGOS, LAYAG

sa haka ko'y naglalayag sa agos ng kawalan

yaring guniguning di madalumat ang kung saan

samutsaring kwento mula sa ibang kabihasnan

ang isinalin sa atin upang maunawaan

paano nga ba maglayag sa pag-agos ng haka

kung sakali namang walang laman yaring bituka

makakalangoy ba sakaling tumaob ang balsa

at makaahon sa mabatong alon sa umaga

nagpapatianod ang katawan sa mga agos

upang lumayo sa nakikitang kalunos-lunos

na kalagayan ng mga dalitang pawang kapos

sa pag-irog ng mahal na bayang naghihikahos

matapos ko pa kaya ang mahabang paglalayag

kung sa pagragasa ng alon ay napapapitlag

mga salita'y isinalin upang magpahayag

sa pagbubukangliwayway ay matanaw ang sinag

- gregoriovbituinjr.

12.29.2021

Panawagan

PANAWAGAN

napadaan lang ako noon sa U.P. Diliman

nang makita yaong nakasulat na panawagan

"Contractual, Gawing Regular", aba'y marapat naman

lalo na't islogang makatao't makatarungan

panawagan nilang ito'y sadyang napapanahon

anuman ang kanilang unyon o organisasyon

kabaong sa manggagawa ang kontraktwalisasyon

kapitalistang pandaraya ang iskemang iyon

kaya nag-selfie ako sa islogang nakasulat

bilang pakikiisa sa manggagawa, sa lahat

ng nakikibaka, lalo sa mga nagsasalat

sa mga obrero'y taas-noong pasasalamat

O, mga manggagawang kontraktwal, magkapitbisig

manggagawang regular ay kakampi ninyo't kabig 

kayong iisang uri'y magturingang magkapatid

iskemang kontraktwalisasyon nga'y dapat mapatid

- gregoriovbituinjr.

12.29.2021

Anibersaryo

ANIBERSARYO

kaunti lang kami sa tanggapan ng mga dukha

nang anibersaryo'y ipinagdiwang ng dalita

iba'y sa zoom online nagbigay ng pananalita

maraming di nakadalo nang tamaan ng sigwa

bagamat kaunti ang nagsama-samang nagdiwang

subalit diwa nito sa bawat isa'y may puwang

habang patuloy sa nasang makataong lipunan

upang bawat isa sa lipunan ay makinabang

sa kakaunting handa bawat isa'y salu-salo

nag-awitan, nagtugtugan, nagsayawan, nagkwento

nagpahayag ang mga lider ng dukha't obrero

pinataas ang moral, pinalapot ang prinsipyo

taas-kamaong pagbati sa lahat ng kasama

habang nagpapatuloy ang ating pakikibaka

para sa pangarap na mapagpalayang sistema

kung saan umiiral ang panlipunang hustisya

- gregoriovbituinjr.

12.29.2021

* Ang litrato'y kuha noong Disyembre 18, 2021 sa ika-35 anibersaryo ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) sa tanggapan nito sa Lungsod ng Pasig

Ang bagyong Odette at ang Climate Change

ANG BAGYONG ODETTE AT ANG CLIMATE CHANGE

Saliksik, sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Katatapos lang nitong Disyembre ang COP 26 sa Glasgow, Poland kung saan pinag-usapan kung paano lulutasin ang epekto ng climate change o nagbabagong klima sa buong daigdig. Iyon ang ika-26 na pagpupulong ng Conference of Parties on Climate Change na nilalahukan ng mga pamahalaan ng iba't ibang bansa. Pinag-usapan kung paano mapapababa ang epekto sa atin ng nagbabagong klima.

At ngayon naman, rumagasa ang bagyong Odette (may international name na typhoon Rai) na ikinasalanta ng maraming lugar sa Kabisayaan. Isa ba itong epekto muli ng nagbabagong klima?

Ayon sa NDRRMC Situational Report No. 4 for Typhoon ODETTE (2021) noong Disyembre 18, 2021, ang sumusunod na lugar ang sinalanta ng nasabing bagyo:

Typhoon “ODETTE” Landfalls:

1:30 PM, 16 December 2021 in Siargao Island, Surigao del Norte

3:10 PM, 16 December 2021 in Cagdianao, Dinagat Islands

4:50 PM, 16 December 2021 in Liloan, Southern Leyte

5:40 PM, 16 December 2021 in Padre Burgos, Southern Leyte

6:30 PM, 16 December 2021 in Pres Carlos Garcia, Bohol

7:30 PM, 16 December 2021 in Bien Unido, Bohol

10:00 PM, 16 December 2021 in Carcar, Cebu

12:00 AM, 17 December 2021 in La Libertad, Negros Oriental

5:00 PM: 17 December 2021 in Roxas, Palawan.

Ayon pa sa NDRRMC, umabot sa 156 ang mga namatay dulot ng bagyong Odette.

Dahil sa nangyaring ito ay muling nabuhay ang panawagang Climate Justice, na madalas isigaw ng maraming aktibistang grupong makakalikasan subalit halos di naman pinakikinggan ng pamahalaan. Ayon kay Yeb Saño, Executive Director ng Greenpeace Southeast Asia: “We stand with our fellow filipinos in Negros, Leyte, Cebu, Bohol, Surigao, and all areas affected by Typhoon Odette. Even with warnings in place, the intensity and the damage brought by this typhoon was unprecedented."

"The disaster brought up our collective trauma from previous typhoons such as Sendong and Yolanda, and reminded us that these extreme weather events are now a norm as the climate crisis worsens every year."

"As we seek immediate recovery for our fellow citizens in the aftermath of Odette, we demand that our institutions see this as another wake-up call — and this time, they have to take it seriously. These typhoons will get worse, more unpredictable, and more destructive should they remain merely reactionary to the climate crisis. Support the call for the declaration of a national climate emergency. Demand climate justice, now.”

Ito naman ang panawagan ng grupong Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ): "Now more than ever, in solidarity with the victims of Typhoon Odette, PMCJ demands that the government immediately release the calamity  and discretionary funds for the immediate relief and recovery work specifically in severely devastated areas and not wait for loans and foreign aid to trickle in."

Maraming nagugutom. Walang tubig. Walang kuryente. Maraming nasirang bahay. Maraming tumigil sa trabaho. Apektado ang buhay ng mga nasalanta. Mayaman man o mahirap, lahat ay tinamaan ng unos. Humigit-kumulang dalawang milyong katao ang apektado. Ayon sa Department of Social Welfare and Development (DSWD), "A total of 452,307 families or 1,805,005 persons were affected by Typhoon “ODETTE” in 3,286 Barangays in Regions V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, MIMAROPA, and Caraga."

Samutsaring grupo ang nagsasagawa ng tulong para sa milyon-milyong apektado ng bagyong Odette. Subalit hindi sapat ang ayudang pagkain kundi ang panawagang Climate Justice. Ibig sabihin, dapat matugunan ang suliranin sa nagbabagong klima, tulad ng madalas pag-usapan sa mga pulong ng COP taun-taon. Subalit sana'y hindi lang hanggang laway kundi tumugon talaga ang mga bansa sa pagbabawas ng kanilang emisyon upang matugunan at malutas ang patuloy na pag-iinit ng mundo dulot ng pagsusunog ng mga fossil fuel at mga plangtang coal.

Nag-uusap-usap ang mga pamahalaan, subalit kung hindi nila ito malutas sa itaas, dapat ay makatulong din tayong nasa ibaba upang hindi mahuli ang lahat. Tulad ng pagpapaunawa sa mga manggagawa't maralita ng kahalagahan ng usaping ito para sa kinabukasan ng higit na nakararami.

ANG BAGYONG ODETTE

tumitindi ang bawat agam-agam na dinulot

ng nanalantang unos na sumakbibi ng takot

sa mga nawalan ng bahay at buhay, kaylungkot

animo bawat sikdo niring hininga'y bantulot

di ko man nakita'y tinuran ng mga balita

ang kalunos-lunos na dulot ng unos sa bansa

ah, ilang tahanan at minamahal ang nawala

dahil sa nagbabagong klima't nanalasang sigwa

di maiwasang climate change ay muling pag-usapan

parang Ondoy na nagpalubog sa Kamaynilaan 

parang Yolandang pumaslang ng libong kababayan

ngayon, Odette na nanalasa sa Kabisayaan

ano't kaytindi ng epekto ng climate change doon

na nagdulot ng pangamba sa kabataan ngayon

ano na kayang kinabukasan sila mayroon

kung di kikilos ang kasalukuyang henerasyon

sa nangyaring bagyong Odette ay lalong pag-igihin

ang daigdigang usapan sa pangklimang usapin

upang kinabukasan ng daigdig ay ayusin

upang di maglubugan ang mga isla sa atin

tumitindi ang pag-init, lumalala ang klima

habang plantang coal at fossil fuel ay patuloy pa

halina't tulungan natin ang mga nasalanta

habang sigaw nati'y Climate Justice para sa masa

Mga Pinaghalawan:

https://reliefweb.int/report/philippines/ndrrmc-situational-report-no-4-typhoon-odette-2021-december-18-2021-0800-am

https://ourdailynewsonline.com/2021/12/19/greenpeace-odetteph-another-wake-up-call-to-address-climate-crisis/

https://www.facebook.com/ClimateJusticePH/

https://ourdailynewsonline.com/2021/12/20/gutom-na-po-surigao-city-survivors-call-for-relief-in-odette-aftermath/

https://cnnphilippines.com/news/2021/12/21/NDRRMC-death-toll-Odette-156.html

https://reliefweb.int/report/philippines/dswd-dromic-report-11-typhoon-odette-20-december-2021-6am

Aklat ng saribuhay

BUKREBYU: ANG REGALONG AKLAT NG MAKATANG GLEN SALES

Nakasama ko nang minsan sa pagtitipon ng mga makata sa Luneta si Glen Sales, isang guro at makata mula sa lalawigan ng Quezon, sa isang aktibidad ng grupong KAUSAP, kasama ang nagtayo nitong si Joel Costa Malabanan, na guro naman sa pamantasan. Hanggang sa nila-like niya ang mga tula ko sa pesbuk at nila-like ko rin ang kanyang mga tula.

Nitong nakaraan lamang ang pinadalhan niya ako ng librong "Biodiversity in the Philippines" ni Almira Astudillo Gilles, na nasa 56 na pahina. Makulay ang mga nilalaman at hinggil sa kalikasan. Alam daw niyang interes ko ang isyung pangkalikasan kaya niya iyon ibinigay sa akin. Natanggap ko nitong Disyembre 20, araw ng Lunes. Dahil dito'y taospusong pasasalamat ang aking ipinaabot. Agad kong binuklat at binasa ang mga nilalaman.

Ang nasabing aklat ay batayang aralin hinggil sa kalikasan at kagandahan ng ating saribuhay o bayodibersidad. At sa pambungad pa lang ay nagsabi pang kung nais nating makatulong sa kalikasan ay kontakin ang labimpitong grupong kanilang inilatag. Ibig sabihin, maraming sumusuporta sa aklat na ito.

Tinalakay sa unang bahagi ang maraming datos hinggil sa simula ng daigdig batay sa pananaliksik sa kasaysayan, mula pa noong 4.65 bilyong taon na ang nakararaan, kung paano uminog ang enerhiya batay sa pagsusuri ng mga aghamanon o siyentipiko. Nariyan din ang color classification batay sa Tree of Life, pati na ang diversity at endemismo sa ating bansa.

Nariyan ang mga paksa hinggil sa mga sumusunod: Plants, Vertebrates: Birds, Mammals, Reptiles, Fish, Invertebrates: Echinoderms, Corals, Jellyfish, Anemones, Worms and Leeches, Insects, Arachnids, and Crustaceans.

Pinagtuunan ng pansin ang Birth of an Archipelago, Geology Rocks,  Habitats, Coral Reefs and Oceans, Biodiversity Hotspots, Threat to Biodiversity, Overdevelopment. Mayroon palang 110 ethnic groups o grupong katutubo sa Pilipinas, na ayon sa aklat ay nasa sampung porsyento ng populasyon.

Maraming mga payo, tulad ng sampung nakasaad sa "A drugstore in your backyard", at mga halimbawa ng Conservation Efforts. Sa nangyayari sa ating kapaligiran, matutunghayan sa paksang "What you can do" ang mga maaari nating magawa bilang indibidwal, kundi man grupo. Sa pahinang "So you want to be a scientist", nag-anyaya sila kung ano ang maaari nating pag-aralan o basahin upang higit pa nating maunawaan ang ating daigdig, nang sa gayon ay maprotektahan pa ito, tulad ng Astronomy, Biology, Chemistry, Earth Science or Geoscience, Physics, Atmospheric Science, at Material Science.

Iniiwan sa atin ng aklat ang isang quotation mula sa kilalang manunulat ng science fiction na si Isaac Asimov: The most exciting phrase to hear in science, the one that heralds the most discoveries, is not "Eureka!" (I found it!) but  "That's Funny!"

ANG AKLAT NG SARIBUHAY

pasalamat sa kaibigang makatang Glen Sales

dahil sa bigay na aklat, napukaw ang interes

upang saliksikin pang malalim at magkahugis

ang samutsaring kaalamang sa diwa'y nagkabigkis

biglang nagising ang interes sa librong binigay

hinggil sa paksang biodiversity (saribuhay)

sa mundo'y nagkaroon muli ng magandang pakay

habang mga paksa'y binabasa't napagninilay

iba't ibang katanungan ang sa diwa'y umusbong

lalo't sa nagbabagong klima'y paano susuong

na sa bahang dulot ng bagyo'y paano lulusong

sa pag-unawa sa agham ay paano susulong

sa Glasgow, katatapos ng pulong ng mga bansa

pinag-usapan ang klima't anong dapat magawa

at sa tangan kong libro'y muli kong sinasariwa

yaong mga pinagdaanang samutsaring sigwa

halina't magpatuloy sagipin ang kalikasan

ang kapaligiran at lipunan ay pag-aralan

halina't lumahok sa pagkilos at manindigan

para sa kinabukasan ng ating daigdigan

- gregoriovbituinjr.

12.22.2021

Kwentong agham

Dalawang aklat ng science fiction

Nabili ko ang librong The Caves of Steal ni Isaac Asimov sa BookEnds sa Baguio City noong Nobyembre 12, 2021, na may 270 pages, P120.00. Nabili ko naman ang HAKA: European Speculative Fiction in Filipino sa Solidaridad Bookshop nitong Disyembre 11, 2021, sa halagang P250.00, 322 pages. Aba'y nasa sariling wikà ang HAKA, 16 na science fiction mula sa 16 na bansa sa Europa, na isinalin sa wikang Filipino. Hanep talaga!

Inspirasyon ang mga science fiction books na ito upang ganahan ako muling magbasa at magsulat ng maikling kwento, lalo sa panahong nananamlay ang aking panulat.

MGA KWENTONG AGHAM

aba'y anong sarap kong ninamnam

yaong samutsaring kwentong agham

di man dalumat ang inaasam

ngunit pagbabasa'y anong inam

mula sa diwa ko't niloloob

ay kung anu-anong nakasukob

kaya sa pagbabasa'y sumubsob

sa akda ni Isaac Asimov

isa pang kahanga-hangang libro'y

samutsaring akdang Europeano

labing-anim na maikling kwento'y

sinalin sa wikang Filipino

maikling kwentong ibig akdain

tulad ng tirintas ng bituin

tulad ng ibon sa papawirin

puso't diwa'y maging malikhain

- gregoriovbituinjr.

12.12.2021

Minimum na pamasahe

MINIMUM NA PAMASAHE

Disyembre 11, 2021, Sabado, nalitratuhan ko ang paskil ng pamasahe sa dalawang magkaibang dyip. Umaga, pagsakay ng biyaheng San Andres-Faura, P9 ang minimum na pamasahe. Wala ang kasama nang pinuntahan dahil nasunugan. Umalis daw. Kaya nagtungo na lang sa Solidaridad Bookshop sa Faura, bumili ng inaabangang aklat, ang Balatik, bago nagtungo ng opis sa Pasig. Gabi, pagsakay ng dyip na biyaheng Pasig palengke - Crossing, P10 na ang minimum na pamasahe.

Magkaibang minimum na pamasahe sa dyip

Piso mang diperensya sa bulsa'y halukipkip

Sa biyaheng samutsari'y aking nalilirip

Nakunan ng litrato ang sa mata'y nahagip

Mahal na pamasahe'y tila nakabibigti

Lalo't butas na ang bulsa'y di pa mapakali

Buti kung sa swelduhang trabaho'y laging busy

Pa'no kung walang sweldo, kulang ang pamasahe

Heto, kumikilos pa rin kahit walang sahod

Aba'y maglakad na lang kahit saan umabot

Hanggang marating ang lugar at makapaglingkod

Sa kapwa maralitang ang buhay ay hilahod

Pamasahe'y tumaas, pati presyo ng bigas

Dapat may pambigas, di lang pag-ibig na wagas

Habang pinapangarap ang lipunang parehas

Sa pakikibakang ito'y di tayo aatras

- gregoriovbituinjr.

12.12.2021

Yero

YERO

habang nagninilay ay biglang umihip ang hangin

anong lakas, isang yero ang patungo sa akin

agad akong kumilos at baka ako'y abutin

buti't nakailag kundi sugat ang tatamuhin

maaliwalas naman ang langit, wala ring bagyo

subalit bakit sa akin ay may patungong yero

nanggaling iyon sa labas, yero kaya'y kanino

may badya bang delubyo, aba'y muntikan na ako

ako'y nahiga sa papag, sa langit tumingala

bughaw ang panginorin at puno ng talinghaga

katatapos lang ng pulong ng mga maralita

nang umihip ng malakas, akala ko'y may sigwa

buti't di sumugat sa akin ang yerong matalas

ano kayang pahiwatig ng ganitong namalas

ito kaya'y banta o paalaala sa bukas

na dapat mag-ingat lalo't hangin ay lumalakas

- gregoriovbituinjr.

12.08.2021

Dalawang aklat

THE STORY AND ITS WRITER

An Introduction to Short Fiction

Nauna kong nabili ang Compact Sixth Edition nito noong Mayo 9, 2019, sa Book Sale, sa gilid ng Shopwise sa Cubao, sa halagang P265.00, na umaabot ng 1060 pahina.

Dalawa't kalahating taon ang lumipas, nabili ko naman ang mas makapal na Fifth Edition nito noong Nobyembre 12, 2021 sa BookEnds BookShop sa Lungsod ng Baguio, sa halagang P250.00, nasa 1748 pahina. 

Di ko akalaing mabili ang parehong aklat na magkaiba ng edisyon. Gayunman, salamat at magkaiba pa rin silang aklat. Kundi'y doble-doble ang nabili ko. Pawang mahalagang collector's item at magandang pag-aralan ng tulad kong nais pang matuto sa pagsulat ng maikling kwento.

dalawang aklat hinggil sa kwento at manunulat

mga collector's item na dama ko'y mapagmulat

na maraming matututunan pag ito'y nabuklat

kayganda, "The Story and Its Writer" ang pamagat

kahanga-hanga ang The Necklace ni Guy de Maupassant

kaya ayokong magkaroon ng anumang utang

si Edgar Allan Poe, makata rin sa kahusayan

Nicolai Gogol, Joyce Carol Oates, Ann Beattie, Amy Tan

may kwento ang dakilang Gabriel Garcia Marquez

na ginawaran ng Nobel Prize sa akdang makinis

si Joseph Conrad, may matinding kwentong Heart of Darkness

may End of the Duel ang makatang Jorge Luis Borges

pangalang Anton Chekhov, John Steinbeck, Octavio Paz,

Leo Tolstoy, William Faulkner, sa kwento'y makakatas

kung paano magsulat ang mga nasabing pantas

tulad din ng Agos sa Disyerto'y kaygandang danas

- gregoriovbituinjr.

12.01.2021

Samutsari

SAMUTSARI

namumutawi pa rin sa labi'y masalimuot

na katagang sa kaibuturan ko'y nagdudulot

ng samutsaring alalahanin at mga gusot

na dapat malutas, katanungang dapat masagot

kayhirap ng nag-aalala, kalabaw at baka

baka dumating ang unos, sabi ng magsasaka

baka dapat munang umuwi, maghanda-handa na

baka di na madalumat ang daratal na klima

isinilid ang sinampay, damit ay patong-patong

namitas ng mga gulay, nanguha ng balatong

pinagsisikapan ang bawat taludtod at saknong

upang di danasin ang anumang kutya't linggatong

paano ba kakathain ang dalit ng dalitâ

kung naunang kathain ang tanaga ng katagâ

paano nakatha ang talambuhay ng makatâ

kundi ang tala ng buhay ay naroon sa kathâ

- gregoriovbituinjr.

11.25.2021

Salamisim

SALAMISIM

napatingala muli sa langit

walang buwan, di bughaw, pusikit

wala rin ang bituing marikit

habang nadarama'y anong init

nahan ang sundang mula sa buwan

at ang buwang ay huwag mong sundan

kaysarap ng manggang manibalang

habang binabagtas yaong ilang

habang di pa rin natin malimot

ang naraanang lungsod at gusot

naglulutangan pa rin sa laot

ang plastik at upos, O, kaylungkot

sala-sala sa mga basura

tila baraha, binabalasa

nagbabaga na rin pati klima

at lumulubog ang mga isla

ibukod ang mga nabubulok

sa mga basurang di mabulok

ibasura ang sistemang bulok

at ilagay ang dukha sa tuktok

- gregoriovbituinjr.

11.24.2021

Antok

ANTOK

dumidila ang antok sa talukap niring mata

ngunit niyayakag akong muli ng sintang musa

upang maglimayon, maglakad-lakad sa kalsada

sa ilalim ng buwan at siya'y hinaharana

anong sarap damhin ng pag-ibig na nasa rurok

habang matamis ang kwentuhang aking natatarok

subalit di ko na kaya ang nagbabantang antok

habang balat ko'y pinapapak na ng munting lamok

ah, sa guniguni ang musa'y aking nakatagpo

at muli kaming nagniig, sa kanya'y narahuyo

mabuti't nariyan siyang kaiba ang pagsuyo

na sa pagdatal ng Haring Araw ay naglalaho

panay pa rin ang aking paghihikab, antok na nga

at maglalatag na ng banig upang humilata

hanging amihan ay umihip, dumampi sa mukha

tandang sa guniguni na lang hahabi ng tula

- gregoriovbituinjr.

11.23.2021

Pag-idlip

PAG-IDLIP

narinig kong tila may alingasngas sa karimlan

kaya sa oras na iyon ay naalimpungatan

anong klaseng nilalang ang mga nagtatawanan

mga malignong lasing, mga sugapa sa daan

at bumalik ako sa pag-idlip dahil sa antok

nakaririndi pala ang kanilang mga sinok

maya-maya pa'y may narinig akong mga putok

sila ba ang namaril o sila ang nangalugmok

di ko kaya ang antok at muli akong umidlip

sa labasan ay di ko na nakuha pang sumilip

o baka naman ito'y isa ko lang panaginip

gigising na lang bukas baka balita'y mahagip

at ang musa ng panitik sa akin ay dumalaw

naroroon lang siya sa gilid ng balintataw

animo siya'y nasa ulap nang aking matanaw

may bata sa kanyang kandungan at pumapalahaw

- gregoriovbituinjr.

11.22.2021

Init

INIT

sa init ng lungsod ay nabigla ang katawan ko

nang mula sa probinsyang malamig, lumuwas dito

para bang napapaso ang buo kong pagkatao

animo'y kay-init na pagtanggap sa akin ito

sa loob ng bahay, may bentilador man, wala rin

mainit man ang panahon, ulo'y di mainitin

mas maigi pa ngang nasa labas pagkat mahangin

pulos usok nga lang ng sasakyan ang lalanghapin

ibang-iba ang init, tagos sa kaibuturan

animo'y sumasagad sa buto't mga kalamnan

nanggaling kasi sa lamig kaya nababaguhan

tumagal-tagal pa'y masasanay din ang katawan

o baka nadarama na'y matinding global warming

katatapos lang ng COP, ano itong dumarating

marapat lang tugunan ang Climate Justice na hiling

nitong taumbayan upang daigdig ay gumaling

- gregoriovbituinjr.

11.21.2021

Kapit

KAPIT

kapitbisig, kapitpuso, kapitdiwa, kapit lang

sa pagkilos para sa bayan ay huwag magkulang

kapamilya, kapatid, kauri'y ipagsanggalang

sa mga kapit tuko sa pwesto'y huwag palinlang

maraming kapit sa patalim upang makaraos

upang sa gatas ng sintang anak ay may panggastos

upang kahirapan ay bakasakaling matapos

umaasang di na sila mabuhay nang hikahos

ang kapitalismo'y sistemang mapagsamantala

sa tao't sa kalikasan, baguhin ang sistema

pinopondohan ang mapanira sa mundo't klima

tulad ng plastik, fossil fuel, coal plants, at kapara

kumapit sa wasto, iwaksi ang anumang mali

kumapit sa pag-asa, prinsipyong tangan at mithi

kapit lang, mga kapuso, kapatid, at kauri

magkapitbisig tayo't itaboy ang mga imbi

sa tagdan ng hagdanan ay maaaring kumapit

kung ayaw mahulog, matumba, o kaya'y mabingit

basta kumapit sa pag-asa, huwag palalait

sa sinuman, mahalaga pag-asa'y laging bitbit

kapit lang, huwag patangay sa problemang nariyan

kundi asahang iyan ay mareresolba naman

kongkretong pagsusuri sa kongkretong kalagayan

at maaapuhap din ang ganap na kalutasan

- gregoriovbituinjr.

11.20.2021

Pitong tableta sa umaga

PITONG TABLETA SA UMAGA

O, anong bigat ng pag-inom ng mga tableta

pito agad umagang-umaga, mabigat, di ba

apat munang tableta para sa tuberculosis

dalawa namang tableta para sa diabetes

anim muna kalahating oras bago almusal

at isa pa habang kumakain na ng almusal

ikapito ng umaga'y susubo ng tableta

upang maagapan ang sakit at magpalakas pa

kaya di maaaring gumising ng alas-otso

upang masunod ang rotinaryo kong ikapito

ng umaga, alas-siyete y medya ang kain

mga bitamina'y sa tanghali na iinumin

lalo't pitong tableta sa umaga'y anong tindi

tila lalamunan ko'y nasasakal, binibigti

marahan ang pag-inom, sa una'y nabigla kasi

habang maraming tubig yaong lalagukin dini

noon nga'y wala pa akong ganoong rotinaryo

kakain lang anumang oras pag nagutom ako

ngunit dahil sa sakit, kumaing tama sa oras

sa loob ng anim na buwan, inumin ang lunas

- gregoriovbituinjr.

11.19.2021

Panulat

PANULAT

tulad ng puno sa gubat na matamis ang prutas

patuloy itong panulat sa nalalabing oras

kahit yaring pluma'y sibakin pa ng mararahas

ipapakitang pagtangan sa prinsipyo'y parehas

akala sa kawalan ay laging nakatunganga

madalas mang magnilay, patuloy ang pagsagupa

balitaktakan ng ideya, pagharap sa sigwa

nakikipaggitgitan ngunit di natutulala

tinatanim ko'y tamis-anghang na buti ang dulot

habang sinusunog ang damo ng pakla at poot

upang magbunga ng talagang masarap na pulot

na maaaring lunas sa nararanasang gusot

di ko papayagang pluma ko'y kanilang bakliin

at mga tanim kong puno'y basta na lang tigpasin

taludtod at saknong ay di hahayaang sibakin

makata'y matatag habang pluma'y patatatagin

namamasdan ng makata ang dukhang naghihirap

pati pagsasamantala't pang-aaping naganap

nais niyang akdain ang pag-ibig at paglingap

at isatitik yaong lipunan nilang pangarap

- gregoriovbituinjr.

11.18.2021

* litrato mula sa google

Ka Heber

KA HEBER

isa si Heber sa inidolo ko nang bata pa

dahil may ibig sabihin ang bawat niyang kanta

mga awiting nagmulat sa aking mga mata

upang maunawa't manindigan para sa masa

Nena, Babae, Dukha, Tumindig Ka, anong galing

Payag Ka Ba, Lerry, Istambay, Kung Walang Pag-ibig

Karaniwang Tao, Almusal, Inutil na Gising

Tayo'y Mga Pinoy, ilang sikat niyang awitin

sa Banyuhay ni Heber, taospusong pagpupugay

liriko ng mga awitin ay napagninilay

makadaupang palad siya'y karanasang tunay

at nakahuntahan pa si Heber sa kanyang bahay

sa inilunsad niyang Paskong Tuyo'y nakadalo

ng ilang beses, may tulaan at mini-konsyerto

sa kanyang tahanan at pinatula niya ako

si Mike Hanopol ang isa sa bumisita rito

nakadalo rin kasama ang ibang manunulat

nang magtalakay siya sa sining niya't panulat

binigyan ko siya ng ilan kong inakdang aklat

ako'y binigyan ng album niyang kanta'y pangmulat

mabuhay ka, Ka Heber, salamat sa iyong awit

pamana mo sa bayan ay liwanag sa pusikit

na karimlang ang karapatan ay dapat igiit

laban sa bulok na sistemang sadyang anong lupit

- gregoriovbituinjr.

11.18.2021

Hapi 80th Bday, Dad

HAPI 80TH BDAY, DAD

Dad, maligaya pong ikawalumpung kaarawan

nawa'y gumaling po kayo sa inyong karamdaman

tumagal pa ang buhay, gumanda ang kalusugan

kami naman po'y nasa maayos na kalagayan

kayo'y ehemplong amang gabay sa aming paglaki

upang kinabukasan ay talagang mapaigi

pangaral, pangarap, pangako, payo'y mabubuti

kayo'y dakilang tatay na dapat ipagmalaki

iwing buhay ninyo'y naabot ang walong dekada

maluwalhating narating ang edad na otsenta

sana kayo'y gumaling sa sakit na iniinda

nawa disgrasya'y maiwasan, kamtin ay biyaya

maraming salamat, Dad, taospusong pagpupugay

kayo po ni Mommy ang dakila naming patnubay

at mabuting gabay sa bawat naming paglalakbay

muli, pasasalamat po, Dad, mabuhay! mabuhay!

- gregoriovbituinjr.

11.17.2021

* kuha ang litrato sa UP Manila, Setyembre 13, 2007, sa launching ng aking librong Macario Sakay, Bayani, na nilathala ng Kamalaysayan (Kaisahan ng Kamalayan sa Kasaysayan), nakatayo si Dad sa likod, katabi ng kapatid kong babae, nasa harapan ang dalawang propesor, ako ang nasa gitna

Paalala sa upuan

PAALALA SA UPUAN

sa terminal ng bus ay may paalala sa silya:

"Do not sit here. Let's practice physical distancing pala

nakadisenyo sa sticker, agad mababasa

ng sinuman, puwera na lang kung aanga-anga

sapagkat mahalaga pa rin ang social distancing

o isa o dalawang metrong physical distancing

dahil sa salot na pandemyang nagaganap pa rin

na di dapat balewalain ninuman sa atin

habang kami'y naghihintay na makasakay ng bus

magkahalong tuwa't lungkot ang nadaramang lubos

kaytinding sadyâ ng pandemyang sa atin umulos

na madalas itanong ay kailan matatapos

paluwas na kami ni misis tungong kalunsuran

patuloy ang social distancing dahil kailangan

at panibagong hamon ang kinakaharap naman

sa pagdatal muli sa lungsod na pinanggalingan

- gregoriovbituinjr.

11.16.2021, gabi

Paluwas

PALUWAS

paluwas na kami ni misis, paluwas na kami

pakiramdam ay di maapuhap, walang masabi

inihahanda kong mabuti ang aking sarili

upang nabinbing tungkulin ay magawang maigi

nais kong gampanang husay ang naiwang trabaho

bilang opisyal sa samahan ng dukha't obrero

ako na'y makauuwi sa  pinanggalingan ko

habang ninanamnam ang mga karanasan dito

sana, walang anumang balakid mamayang gabi

sana'y tuloy na tuloy na ang aming pagbiyahe

sana, lumakas na ako sa sakit na sakbibi

sana, pulos sana, habang ngayon ay nagmumuni

sintigas man ng kamao yaring paninindigan

di maninimdim ang katulad kong para sa bayan

at hahataw muli't pasisiglahin ang katawan

lalo't daratal sa pinanggalingang kalunsuran

- gregoriovbituinjr.

11.16.2021

Tiket sa CR

TIKET SA CR

Biyernes, sa ospital, may binigay ng umaga

subalit hapon ko pa makukuha ang resulta

kaya sa pamilihang bayan muna'y nagmeryenda

hanggang nakaramdam kaya nagtungo sa kubeta

limang piso ang jingle, pag nagbawas, sampung piso

mabuti na rin, malinis naman ang C.R. dito

kayhaba pa ng oras upang resulta'y kunin ko

kaya tumambay muna kung saan, nagutom ako

inabutan ng tanghali, nananghalian na rin

sa ikalawang palapag ng palengke kumain

ah, sa hapon pa sa ospital resulta'y kukunin

habang naghihintay, sa C.R. muna'y bumalik din

sa jingle na'y nakasampung piso, dalawang beses

patunay riyan ang binayarang dalawang pases

mahirap naman kasing ang pantog mo'y tinitiis

sa C.R. nga'y jumingle, habang ako'y nagpapawis

- gregoriovbituinjr.

11.16.2021

Bawal

BAWAL

bawal ang paggamit ng plastic bag at styrofoam

sa isang lungsod ay talagang ordinansa roon

sa ating mamamayan ay isang malaking hamon

kung paano natin aayawang gamitin iyon

huwag gumamit ng plastic bag sa pamimili mo

halimbawa'y bayong o nabubulok gaya nito

huwag gumamit ng styrofoam sa pagkain mo

dahil microplastic ang mapapaloob sa iyo

para sa kalikasan ang nasabing ordinansa

dahil labis na ang gamit na nagiging basura

di nabubulok, babara sa kanal, at iba pa

na epekto'y malaki sa kalikasan at masa

ang karagatan nga'y tadtad na ng upos at plastik

kakainin mo'y isdang kumain ng microplastic

baka tayo magkasakit at talagang hihibik

mabuti't sa problemang ito'y mayroong umimik

ang ordinansang iyon ay paalalang matalim

upang sa mga basurang iyon ay di manimdim

upang ilog, sapa't karagatan ay di mangitim

na dapat kalikasan ay alagaang taimtim

- gregoriovbituinjr.

11.16.2021

Magbasa-basa

MAGBASA-BASA

minsan sa kisame'y nadadatnang nakatingala

pinanonood ang mga gagambang nagsagupa

habang sa suot kapayatan ko'y nahahalata

anuman ang mangyari, dapat tayong laging handa

kaya ngayon ay nagbabasa ng maikling kwento

na balang araw ay maging kwentista ring totoo

bilang preparasyon sa nobelang kakathain ko

at masulat ang dula't dagling nasa aking noo

maaaring simulan sa makatarungang hari

nang papugutan ng ulo ang malibog na pari

may isang magsasakang ginawa'y kapuri-puri

habang nag-alsa ang manggagawa laban sa imbi

kaya magbasa-basa ng mga kwentong may kwenta

may iyakan, may labanan, may inis, may patawa

aralin ang bawat estilo ng mga kwentista

magkwento ka't pag-alabin ang damdamin ng masa

- gregoriovbituinjr.

11.15.2021

Resulta

RESULTA

noong Biyernes nang magpunta ako ng umaga

isinumite ang maliit na boteng may plema

upang suriin ito ng mga espesyalista

noong hapon ding iyon ko nakuha ang resulta

madaling araw gumising at maagang umalis

pagkasumite'y ilang oras naghintay ng release

ng resulta dahil nagka-T.B.'t may diabetes

gamutan pang anim-na-buwan ang ipagtitiis

kung di pa luluwas, aba'y di pa magpapa-check up

kung di nagka-covid, di maiisip magpa-check up

tila kalusugan ay nababalewalang ganap

may sakit na'y di pa alam, kaya di nalilingap

nang makuha ang resulta'y agad pinabasa ko

sa doktor, iyon nga, matagal na gamutan ito

sabi niya, mabuti't naagapan ngang totoo

dahil kung tumagal pa'y baka mahirapang todo

- gregoriovbituinjr.

11.15.2021

Esensya ng buhay

ESENSYA NG BUHAY

di mahalaga sa akin ang ginto man o pera

kundi esensya ng buhay, bakit nabubuhay pa

iyon ang mahalaga sa pag-iral ko tuwina

hirap man ay patuloy sa paglilingkod sa masa

ayokong maghanap ng pera sa buong panahon

na di mo na namalayang tumanda kang ganoon

na magbayad ng utang ang nasa isip maghapon

nabubuhay lang upang magbayad ng utang doon

iyon ba ang esensya ng buhay? di mo matiyak?

na kaya ka nabuhay upang dumaan sa lubak?

na dinaranas mo ngayon ay gumapang sa lusak?

dahil sa sistemang bulok, kayraming hinahamak

minsan, bato sa lansangan ay sinisipa-sipa

tila baga wala silang kabuluhan sa madla

kung bato'y titipunin, mga graba silang sadya

at sila'y sangkap sa mga gusaling magagawa

natagpuan ko na kung saan ako nababagay

sa parlamento ng lansangan nga'y magpakahusay

sa pakikibakang masa, sa mga isyung tunay

pagkatha ng tulâ, pagsulat ng kwento't sanaysay

nariyan ang esensya ng abang buhay kong iwi

ang makapaglingkod sa bayan, sa masa, sa uri

itayo ang lipunang makataong minimithi

para sa kinabukasan ng bawat salinlahi

wala sa pera o ginto ang esensya ng buhay

na batid nating di naman madadala sa hukay

mabuti pang nakikibaka kahit na mapatay

buhay ko'y nariyan, ang kabuluhan niring buhay

- gregoriovbituinjr.

11.15.2021

Ang maging makatâ

ANG MAGING MAKATÂ

"To be a poet is more than a hobby, more than a profession - its a divine calling." ~ Maria Criselda Santos

ang maging makata'y higit pa sa isang libangan

na nawiwili ka lang gawin at nasisiyahan

ito'y higit pa sa propesyon o hanapbuhay man

pagkat ang maging makata'y tawag ng kabanalan

ito'y kaygandang sambit ni Maria Criselda Santos

sa f.b. page na Quote in the Act ay nakitang lubos

ang maging makata'y banal kahit binubusabos

tila ba ako'y banal na tinawag kahit kapos

kalakip ng kanyang sinabi'y may mga litrato

ng makatang magagaling sa historya ng mundo

naroon sina William Shakespeare at Edgar Allan Poe

pati na sina Balagtas at Emilio Jacinto

anong sarap pakinggan ng kanyang mga tinuran

makata'y nasa toreng garing o langit-langitan

subalit ako'y manunulang sanay sa putikan

at di maisip na ginagawa ko'y kabanalan

lalo't may sinasagasaan ang mga tula ko

na laban sa pagsasamantala't kapitalismo

ako man ay kasama sa aklasan ng obrero

at sumasalungâ sa lungsod na mala-impyerno

at kay Maria Criselda Santos, salamat talaga

banal kaming makatâ bagamat nakikibaka

para sa karapatan at panlipunang hustisya,

para sa uri, para sa bayan, para sa masa

- gregoriovbituinjr.

11.14.2021

Kalusugan

KALUSUGAN

napapansin kong maraming nagkasakit at kapos

na ang pandemyang ito ang sa kanila'y umulos

subalit nais kong tumulong sa mga hikahos

nais ko ring magboluntaryo sa Philippine Red Cross

lalo't dinanas kong ma-covid at nagpapagaling

kaya pagboluntaryo'y bahagi ng pagkagising

dapat may kasanayan ako, natapos na training

tulad ng first aid o contact tracing, ngunit di nursing

dapat magpagaling habang tumutulong sa iba

lalo't may diabetes at tuberculosis pala

magbasa hinggil sa kalusugan at medisina

pati halamang gamot bilang gawaing pangmasa

anumang mapag-aralan ay dapat madalumat

bilang makatâ, bilang matiyagang manunulat

marahil sa ganito'y makatulong akong sapat

at ibahagi sa masa anumang naisulat

- gregoriovbituinjr.

11.14.2021

Tabletas

TABLETAS

dapat mga gamot ay tuloy-tuloy kong inumin

mula sa reseta ng doktora'y binili namin

dalawang klaseng tableta itong dapat lulunin

may nakasulat sa kahon na mahigpit na sundin

isa'y tatlong beses kada araw, kapag kainan

ibig sabihin, agahan, tanghalian, hapunan

subalit ang isa pa'y dalawang tableta naman

medya ora bago agahan, sa buong sambuwan

nagpa-check up muna bago sa probinsya umalis

dahil nagka-covid, ilang linggo ko ring tiniis

nakitang resulta'y pulmonary tuberculosis

iyon daw ay sanhi dahil ako'y may diabetes

mula Benguet General Hospital ay nagdesisyon

na lilipat kami ng ospital sa Lungsod Quezon

may trabaho na kasi si misis malapit doon

ako'y babalik na rin sa aking trabaho roon

anang doktora'y anim na buwan daw ang gamutan

mahirap namang pabalik-balik sa lalawigan

bawat payo ng doktora'y aming gagawin naman

umaasang gumaling, gumanda ang kalusugan

- gregoriovbituinjr.

11.14.2021

Pagkatha

PAGKATHA

di pa rin ako titigil sa paggawa ng akda

kahit namroblema sa isang pesbuk kong nawala

di pa rin ako titigil sa pagkatha ng tula

wala mang mag-like sa pesbuk ng binahaging katha

kung meron mang mag-like, isa, dalawa, o tatlo man

pasasalamat ang tanging masasabi ko na lang

marahil, ayaw ng di nag-like ang kaparaanan

ko ng pagtula, o yaong paksa'y di nila ramdam

nagsimula sa pagiging dyornalistang pangkampus

naging features literary editor kahit kapos

hanggang lumabas ng kolehiyo't nakipagtuos

laban sa sistemang bulok, kakampi ang hikahos

hanggang ngayon, tuloy ang pagdalumat at pagsulat

sa landas ng putik ay patuloy sa pagmumulat

mga prinsipyo't diwang sa proletaryo nagbuhat

kasuhan man, isusulat gaano man kabigat

pagsulat ng sanaysay ang akibat kong tungkulin

pagkatha naman ng tula'y niyakap kong layunin

iyan ang daluyan ng adhika, dusa't panimdim

diyan dumadaloy ang aking liwanag at dilim

anumang paksâ sa paligid ay bibigyang buhay

isyu man ng manggagawa't dukha'y isasalaysay

kasangga ng uri, nagsisikhay at nagninilay

upang malabanan ang pagsasamantalang tunay

- gregoriovbituinjr.

11.14.2021

Pesbuk

PESBUK

di ko na mabuksan pa ang pesbuk kong pampamilya

di ko kasi na-update iyon nang magsabi siya

nalimutan nang tinawag ni misis ng "Kain na!"

nalimutan ang deadline o ibinigay na petsa

gamit ko pa naman iyon ng labingtatlong taon

laksang kasaysayan pa naman ang natipon doon

Climate Walk, Yolanda, Paris, litrato'y naroroon

kaklase, kaibigan, alaala ng kahapon

naroon din ang kapuso, kapamilya, kapatid

kayrami pa namang tulang sa masa'y inihatid

pati kaalamang ibinahagi't pinabatid

Nobyembre Trese nang pesbuk kong iyon ay mapatid

di ko lang siya mabuksan subalit di nawala

sana kahit di na mabuksan ay huwag mawala

bago pesbuk, friendster at multiply ko na'y nawala

na kayrami ko ring naipon doong mga akda

tinuturing kong mga akda'y gintong kalipunan

ng pinagdaanan, karanasan ko't kasaysayan

kung nais mo akong makilala, sa pesbuk tingnan

makatâ mang gipit, mga akda'y para sa bayan

Nobyembre Trese, alas-tres ng hapon nang mawalâ

may ibabahagi pa naman akong bagong kathâ

labingtatlong taon kong gamit, ako'y napaluhâ

Trese, alas-tres, labingtatlo, anong ugnay kayâ

kasalanan ko, di ko na-update, nakalimutan

tila di natuto sa nakaraang karanasan

nawala ang isa noong pandemya'y kasagsagan

pinadala ang code sa sim na sa lungsod naiwan

isa itong aral na talagang nakagigitla

kaklase't kamag-anak na naroon ay nawala

sana'y masaliksik pa rin ang dating nalathala

na baka kailanganin para sa bagong akda

- gregoriovbituinjr.

11.14.2021

Liway

LIWAY

wala akong talasalitaan nang patunayan

ngayon upang saliksikin ano bang kahulugan

talaga ng LIWAY na sagot sa palaisipan

kundi nakabatay lang sa naroong katanungan

nasa tanggapan sa Pasig ang aking diksyunaryo

sangguniang U.P. Diksiyonaryong Filipino

na di nadala sa probinsya kung nasaan ako

at malaking tulong sana sa pagsusulat dito

sa labing-apat pahalang, kakaiba ang tanong

"Hindi kinakapitan ng sakit," ano ang tugon

tingnan ang pababa't pahalang, ano kaya iyon

LIWAY ang sagot, at may salitâ palang ganoon

kung tao man iyon, aba'y sino kaya ang LIWAY

sila ba'y may agimat sa pagbubukang-liwayway

dito kaya ipinangalan si Kumander Liway

di kinakapitan ng sakit, malusog, matibay

paano maging LIWAY upang di tablan ng sakit

tulad ba ng anting sa saging, ito'y aking hirit

salamat sa palaisipan, sa tulad kong gipit

may salitang LIWAY, pag-asang hahanaping pilit

- gregoriovbituinjr.

11.14.2021

Mapulang hasang

MAPULANG HASANG

namumula ang hasang, kapara'y sariwang isda

na sa anupamang sagupaan ay laging handa

tila bakal ang kaliskis nilang nakahihiwa

habang sugatang makata'y tila di makakatha

dapat magpalakas, muling papulahin ang hasang

bagamat di na pwedeng maging manggang manibalang

di man maging galunggong ay pating na kung sa gulang

may karamdaman man, bumabalik ang dating tapang

di dapat laging putla ang hasang, kundi'y mapula

may sakit man ay titindig ng matikas sa masa

kumbaga'y kaya pa ring tanganan ang manibela

na malalim man ang tubig ay kayang sisirin pa

dapat pula pa rin ang hasang ng tulad kong tibak

upang patuloy na ipagtanggol ang masa't hamak

upang mapalago pa ang tinanim sa pinitak

upang makata'y di naman gumagapang sa lusak

- gregoriovbituinjr.

11.13.2021

Tahimik man

TAHIMIK MAN

di ako nananahimik kahit mukhang tahimik

dahil ramdam ng puso't diwa ko ang mga hibik

ng mga pinagsamantalahan at pinipitik,

ng mga tinotokhang, ng binabaon sa putik,

pati nalulunod sa laot ng upos at plastik

malapit na ang Dakilang Araw ni Bonifacio

at Daigdigang Araw ng Karapatang Pantao

tahimik man ay di natatahimik ang pluma ko

buong puso't kaluluwa'y titindig pa rin ako

upang magpahayag at tumula sa entablado

para sa kalikasan at hustisyang panlipunan

nais kong maglakad muli sa landas na putikan

di ako matatahimik pag ako'y wala riyan

pakiramdam ko'y sinikil ang aking karapatan

na para bang nakamtan ko na'y luksang kamatayan

tahimik lang ako, subalit di nananahimik

tahimik man ako ngunit ayokong manahimik

sige, subukan lang nilang ako'y mapatahimik

subalit aking pluma'y tiyak na di tatahimik

tanging sa kamatayan lang ako mananahimik

- gregoriovbituinjr.

11.13.2021

Bitamina D

BITAMINA D

bakit ang manok ay nag-iisang nagpapainit

nakasalampak lang sa yerong tiyak nang mainit

nais magpalakas, sa sarili'y may malasakit

di man samahan ng mga manok na makukulit

nagsa-sunbathing kahit wala sa dalampasigan

natanaw ko lang siya't agad na nilitratuhan

anumang kwento niya'y wala akong kabatiran

bakit siya nagpapainit ay tulad ko rin lang

kapara ng Mulawin na sa araw nagmumula

ang lakas upang mga katawan nila'y sumigla

tulad ko ring nagpapaaraw sa umaga pa nga

upang Bitamina D ay makamtan nating sadya

wala man tayong ugatpak tulad nilang Mulawin

pagpapainit sa araw ay magandang mithiin

pagpapalakas ng katawan ang ating layunin

upang anumang sakit ay mapaglaban natin

magpaaraw at palakasin ang buto't kalamnan

upang Bitamina D ay taglayin ng katawan

ngunit di sa tanghaling tapat, kundi umaga lang

sapat na init lang upang sakit ay maiwasan

- gregoriovbituinjr.

11.13.2021

Aliwan

ALIWAN

aliwan ko na ang pagsagot sa palaisipan

na sa libreng oras ay sadyang kinagigiliwan

pinakapahinga ko na ang nasabing aliwan

sagot lang ng sagot at matututo ka rin naman

aba'y kayrami ko na palang nabiling ganito

natapos ko ang iba't minsan binabalikan ko

ang mga salitang sinasama sa tula't kwento

sadyang kapaki-pakinabang ang libangang ito

may nakakalito rin minsan sa mga katagâ

kaya susuriin mo ang pahalang at pababâ

pag natiyak ang tamang sagot, ilagay mong sadyâ

may salitâ ngang dito lang nabatid ng makatâ

tarang maglibang, sa palaisipan ay magsagot

sa una lang naman ang noo mo'y mapapakunot

ngunit masasagutan mo't di na pakamot-kamot

at kasiyahan ang tiyak sa iyo'y idudulot

- gregoriovbituinjr.

11.13.2021

Halamang gamot

HALAMANG GAMOT

may dalawang pampletong dapat ko palang basahin

hinggil sa halamang gamot na marapat alamin

sa sakit ko'y anong magandang katas na inumin

mula sa halamang gamot, ito'y dapat aralin

magbasa muna, sa dalawang pampleto'y tumuon

una'y nabili ko noon pang nakaraang taon

ikalawang pampleto'y nabili ko lang kahapon

napadaan sa bilihan at natsambahan iyon

nakita sa check up, mayroon akong diabetes

na sanhi kaya may pulmonary tuberculosis

ano bang halamang gamot upang ito'y maalis

o kaya tinamaang baga't bituka'y luminis

kumain ng kasoy, di ang buto, kundi ang bunga

ilaga ang dahon at bulaklak ng sitsirika

ilaga ang balat ng puno't dahon ng banaba

at pakuluan din ang dahon ng Damong Maria

sa dahon at ugat naman ng kogon ay gayon din

sa T.B., bulaklak ng lagundi'y ilaga mo rin

pinakuluang ito'y parang tsaa mong inumin

ito'y isang pag-asa upang tuluyang gumaling

kaya naisip kong magsimulang magtanim bukas

kahit sa pasô ng mga itong ating panlunas

di lamang upang magamot kundi upang lumakas

taospusong pasasalamat na ito'y nawatas

- gregoriovbituinjr.

11.13.2021

Paksâ

PAKSÂ

samutsaring paksa'y napulot ko sa panaginip

o kaya ay gising na ako habang nakapikit

gising ang diwa, nagninilay habang naiidlip

kaya kung anu-ano ang naritong nalilirip

pag nakakita ka ng bangin, huwag kang tatalon

pag nalanghap ay sariwang hangin, huwag lumulon

pag nakukuha ka sa tingin, huwag mong ituon

pag nakita'y bakbakan, saan ka naglilimayon

panaginip ang naiisip habang natutulog

ngunit agad magigising pag narinig ang kulog

parang totoo ang pelikula, buti't niyugyog

kasama bilang aktor sa Titanic na lumubog

sinabi sa panaginip ang samutsaring paksâ

ibinulong ng diwata ano bang itutulâ

kaya ngayong pagkagising ay tila namamanghâ

buti't di namamanglaw kundi ngayon ay masiglâ

- gregoriovbituinjr.

11.13.2021

Ako

AKO

hangga't nasa bundok, di ako ang tunay na ako

tila baga hiram lang ang tangan kong pagkatao

mapagkunwari, nakikisama sa tagarito

mapagpanggap, ibang-iba sa tangan kong prinsipyo

animo'y naghihingalo na ang tunay na ako

nais kong mabuwal sa sariling pinanggalingan

doon sa lansangan at putikan kong nilakaran

kaysa langit na kunwari'y nagbabait-baitan

mabuti pa sa impyernong masiglâ ang katawan

at nasang lipunang makatao'y matupad naman

sa tunay kong pagiging ako'y nais kong bumalik

kaysa nagkukunwari sa bundok at walang imik

sinasayang lang ang buhay na doon isiniksik

lalo't isyu ng bayan ay dinig kong hinihibik

ng obrero, pesante't dukhang dapat isatitik

ako'y makatâ ng putik, makatang maglulupâ

ako'y makatâ ng lumbay, na tula'y luha't sigwâ

ako'y makatâ ng dalitang ano't namumutlâ

at sa uring proletaryo'y makatang laging handâ

na misyong isatitik ang laksang isyu ng madlâ

- gregoriovbituinjr.

11.12.2021

Hamon ng aklat

HAMON NG AKLAT

nakabili ako sa Bookends ng dalawang aklat

isa'y hinggil sa maikling kwento ng manunulat

na may mga komentong dapat ding araling sukat

isa'y nobela ni Isaac Asimov na sikat

na nobelista ng sci-fi, buti't aking nabuklat

sa Bookends nga'y kaytagal ko nang nais makapunta

at nagkaroon lang ng pagkakataon kanina

upang diwa'y paunlarin sa bagong mababasa

at mapaunlad ang kasanayan bilang kwentista

mula sa pagtulâ, aba, ako'y magkukwento na

may aklat akong kalipunan ng maikling kwento

na nilathala na noon ng Aklatang Obrero

iyon ang unang sampung maikling kwentong akda ko

subalit di na nasundan pa ang libro kong ito

sana'y makagawa muli ng panibagong kwento

taospusong pasasalamat sa pagkakataon

upang mabili ang mahahalagang librong iyon

ang halaga'y discounted pa, aba'y salamat doon

pagsulat pa ng science fiction ay malaking hamon

tila ako'y tinawag, at agad akong tumugon

- gregoriovbituinjr.

11.12.2021

* ang BookEnds ay isang bookstore sa Lungsod ng Baguio, malapit sa Burnham Park